مشتری و حلقه آن در طیف فروسرخ از نگاه جیمز وب

چرا مشتری حلقه دارد؟
حلقه اصلی مشتری در سال ۱۹۷۹ توسط "فضاپیمای وویجر ۱" ناسا هنگام عبور از کنار این سیاره کشف شد، اما منشأ آن در آن زمان نامشخص بود.

داده‌های فضاپیمای گالیله که بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳ در مدار مشتری قرار داشت، فرضیه‌ای را تأیید کرد که این حلقه در اثر برخورد شهاب‌سنگ‌ها به قمرهای کوچک نزدیک مشتری ایجاد شده است.

برای مثال اگر یک شهاب‌ سنگ کوچک به قمر مِتیس برخورد کند، باعث ایجاد گودالی روی سطح آن شده و با بخار شدن و انفجار، ذرات خاک و غبار را به مدار مشتری پرتاب می‌کند.

این تصویر سیاره مشتری را به کمک تلسکوپ جیمز وب در طیف فروسرخ نشان می‌دهد و نه‌ تنها خود سیاره و ابرهای آن، بلکه حلقه‌اش نیز قابل مشاهده است.

در این تصویر، لکه سرخ بزرگ مشتری در سمت راست با رنگی نسبتاً روشن دیده می‌شود. همچنین "اروپا" قمر بزرگ مشتری در مرکز پراش‌های نوری در سمت چپ و سایه اروپا در نزدیکی لکه سرخ بزرگ نیز مشاهده می‌شود.

برخی ویژگی‌های این تصویر هنوز به‌ طور کامل درک نشده‌اند، از جمله لایه‌ی ابری که در سمت راست مشتری به نظر می‌رسد از بدنه‌ اصلی سیاره جدا شده است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

خورشید گرفتگی جزئی بر فراز ایسلند

چه می‌شد اگر خورشید و ماه همزمان طلوع می‌کردند؟
این اتفاق ۲۹ مارس در برخی مناطق شمالی سیاره زمین رخ داد، زیرا خورشید گرفتگی جزئی اندکی پس از طلوع خورشید به وقوع پیوست.

مناطقی که ماه بخشی از خورشید را در آنجا پوشاند شامل شمال شرق آمریکای شمالی، شمال غربی اروپا، آسیا و آفریقا بودند.

این تصویر در نزدیکی دهانه آتشفشانی گرابروک (Grábrók) در ایسلند ثبت شده است، جایی که ماه برای لحظاتی بخش زیادی از خورشید را پنهان کرد.

این عکس در آسمانی ابری گرفته شد، اما به‌ قدری با دقت برنامه‌ ریزی شده بود که دوست عکاس به‌ گونه‌ای در قاب قرار گرفت که گویی در حال بیرون کشیدن خورشید از پشت ماه است!

در این خورشید گرفتگی، هیچ نقطه‌ای از زمین گرفت کامل را تجربه نکرد. در گذشته‌های دور، برخی تمدن‌های انسانی چنان از رخ دادن یک خورشید گرفتگی شگفت‌زده می‌شدند که حتی جنگ‌های در حال وقوع نیز به‌ طور ناگهانی متوقف می‌شدند.

اما امروزه خورشید گرفتگی‌ها دیگر شگفتی‌ آفرین نیستند و با دقتی در حد چند ثانیه قابل پیش‌بینی هستند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

هلن، قمر یخی زحل

عینک‌های قرمز / آبی خود را بردارید و در کنار "هلن" (Helene) قمر کوچک و یخی زحل شناور شوید!

"هلن" به‌ درستی نامگذاری شده است، زیرا یک "قمر تروجان" است. بدین معنا که در یک "نقطه لاگرانژی" در مدار خود قرار دارد.
"نقطه لاگرانژی" یک موقعیت گرانشی پایدار در نزدیکی دو جرم عظیم است که در این مورد، زحل و قمر بزرگ‌تر آن، "دیون" (Dione) هستند.

در واقع "قمر هلن" که شکلی نامنظم دارد (با ابعادی حدود ۳۶ در ۳۲ در ۳۰ کیلومتر) در نقطه لاگرانژی پیشروی قمر دیون در مدار خود قرار گرفته است، در حالی که قمر یخی "پولیدئوس" در نقطه لاگرانژی دیگر "دیون" حرکت می‌کند.

این تصویر سه‌بعدی (آناگلیف)، از ۲ تصویر که فضاپیمای کاسینی طی یک پرواز نزدیک در سال ۲۰۱۱ ثبت کرده بود، ساخته شده است.

این تصویر، بخشی از نیم‌کره‌ای از "قمر هلن" را که به سمت زحل قرار دارد، نشان می‌دهد. سطح این قمر با دهانه‌های برخوردی و ساختارهای شیارمانند پوشیده شده است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

گرد و غبار ماه و نوار چسب

چرا ماه اینقدر گرد و غبار دارد؟
روی زمین، سنگ‌ها تحت تأثیر باد و آب فرسایش می‌یابند و به خاک و شن تبدیل می‌شوند. اما در ماه، میلیاردها سال برخورد مداوم شهاب‌سنگ‌های کوچک، سطح سنگی آن را ساییده و لایه‌ای از خاک نرم و پودری، معروف به "رِگولیت" ایجاد کرده است.

برای فضانوردان مأموریت آپولو و تجهیزات آن‌ها، این گرد و غبارهای ریز یک مشکل جدی بود.

در دسامبر ۱۹۷۲ زمانی که فضانوردان مأموریت آپولو ۱۷ "هریسون اشمیت" و "یوجین سرنان" بر سطح ماه فعالیت می‌کردند، مجبور شدند یکی از گلگیرهای ماه‌ نورد خود را تعمیر کنند تا از پراکنده شدن گرد و غبار به روی خود و تجهیزات‌شان جلوگیری کنند.

این تصویر، چرخ و گلگیر ماه‌نورد پوشیده از گرد و غبار را نشان می‌دهد که با روشی ابتکاری، به کمک نقشه‌های اضافی، گیره‌ها و یک نوار خاکستری از نوار چسب تعمیر شده است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

مسیه ۸۱

یکی از درخشان‌ترین کهکشان‌ها در آسمان سیاره زمین که از نظر اندازه مشابه کهکشان راه شیری ما است، کهکشان بزرگ و زیبای مسیه ۸۱ است.

این کهکشان که با نام NGC 3031 یا کهکشان "بوده" (Bode) نیز شناخته می‌شود، توسط اخترشناس قرن هجدهم، "یوهان الرت بوده" (Johann Elert Bode) کشف شد. مسیه ۸۱ را می‌توان در صورت فلکی خرس بزرگ (Ursa Major) یافت.

در این نمای تلسکوپی واضح و دقیق، هسته زرد رنگِ درخشان، بازوهای مارپیچی آبی، مناطق صورتی‌ رنگ فعال در شکل‌ گیری ستارگان و رگه‌های گسترده‌ای از غبار کیهانی دیده می‌شوند.

اما برخی از این رگه‌های غباری، بر خلاف دیگر ساختارهای مارپیچی برجسته، به‌ طور غیر منتظره‌ای از میان قرص کهکشان عبور می‌کنند (در سمت چپ مرکز تصویر).

این مسیرهای نامنظم غبار ممکن است حاصل برخورد نزدیک مسیه ۸۱ با کهکشان مسیه ۸۲ باشند که خارج از قاب این تصویر قرار دارد.

بررسی ستارگان متغیر در مسیه ۸۱، فاصله این کهکشان را با دقت بالایی تعیین کرده است که حدود ۱۱.۸ میلیون سال نوری تخمین زده می‌شود.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

تشکیل ستاره در سحابی پَک-من

شاید تصور کنید که سحابی پَک-من (Pacman Nebula) در حال بلعیدن ستارگان است، اما در واقع این سحابی در حال تشکیل آن‌هاست.

درون این سحابی، خوشه‌ای از ستارگان جوان و پر جرم، باعث درخشش گسترده این ناحیه شده‌اند. شکل‌های چشم‌ نوازی که در تصویر مشاهده می‌شوند، ستون‌های غبار آلود و متراکمی هستند که در اثر بادهای شدید و پر انرژی و تابش‌های سوزان ستارگان، در حال فرسایش‌اند.

اگر این ساختارهای غباری به اندازه کافی دوام بیاورند، ممکن است به مناطق تشکیل ستارگان جدید تبدیل شوند.

این سحابی که به دلیل شکل کلی‌اش به نام "پک-من" شناخته می‌شود، در فاصله‌ای حدود ۱۰,۰۰۰ سال نوری از ما و در صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia) قرار دارد.

این تصویر ترکیبی، با استفاده از فیلترهای باند باریک‌ در اسپانیا و در اواسط سال ۲۰۲۴ گرفته شده است. در این ترکیب، تابش‌های منتشر شده از اتم‌های هیدروژن و اکسیژن برای ایجاد رنگ‌های قرمز، سبز و آبی استفاده شده است. 

این نمای خیره‌ کننده منطقه‌ای با وسعت بیش از ۸۰ سال نوری را در فاصله تخمینی NGC 281 پوشش می‌دهد.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

ماه‌ گرفتگی خونین با نوار آبی

چه چیزی باعث می‌شود یک نوار آبی در هنگام ماه‌ گرفتگی از سطح ماه عبور کند؟
این نوار آبی واقعی است، اما معمولاً به‌ سختی دیده می‌شود. با این‌ حال، تصویر گرفته‌ شده از ماه‌ گرفتگی پردازش شده تا رنگ‌ها را تقویت کند.

رنگ خاکستری در بالای سمت راست تصویر اول، رنگ طبیعی ماه است که مستقیماً توسط نور خورشید روشن شده است. بخش‌های پایینی ماه در هر سه تصویر مستقیماً در معرض نور خورشید نیستند، زیرا در سایه زمین قرار گرفته‌اند.

با این‌ حال، این بخشها به‌ صورت ضعیفی توسط نوری روشن شده‌اند که از میان جو زمین عبور کرده است. این بخش از ماه به رنگ قرمز دیده می‌شود به همین دلیل به آن "ماه خونین" می‌گویند زیرا جو زمین، نور آبی را بیشتر از نور قرمز پراکنده می‌کند، همانطور که در هنگام غروب آفتاب این پدیده را روی زمین مشاهده می‌کنیم.

اما نوار غیر معمول بنفش-آبی که در بخش بالای سمت راست تصاویر اول و دوم دیده می‌شود، به دلیل پدیده‌ای متفاوت ایجاد شده است. رنگ این نوار به این دلیل تقویت شده که نور خورشید از بخش‌های بالایی جو زمین عبور کرده است، جایی که لایه ازون، نور قرمز را بیشتر از نور آبی جذب می‌کند.

​​​​​​

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

ساحل باستانی اوگانکویت در مریخ

در گذشته‌ی مریخ، اینجا زمانی یک ساحل بوده است. پانورامای ۳۶۰ درجه‌ای که مشاهده می‌کنید، به‌ صورت افقی فشرده شده و در سال ۲۰۱۷ توسط "کاوشگر رباتیک کنجکاوی" ( Curiosity Mars rover) که در حال کاوش سیاره سرخ بود، ثبت شده است.

این منطقه که به نام "ساحل اوگانکویت" (Ogunquit Beach) نامگذاری شده است، به همتای زمینی خود اشاره دارد و شواهد نشان می‌دهد که در گذشته‌های دور، گاهی زیر آب بوده و گاهی نیز در حاشیه یک دریاچه باستانی قرار داشته است.

قله روشن در پس‌زمینه مرکزی، بلندترین نقطه کوه شارپ (Mount Sharp) است که به‌ عنوان ویژگی مرکزی دهانه گِیل (Gale Crater) شناخته می‌شود؛ جایی که کنجکاوی آن را کاوش کرده است.

بخشی از شن‌های تیره نیز در پیش‌زمینه برای تجزیه‌ و تحلیل جمع‌ آوری شده‌اند. بستر سنگی روشن از رسوباتی تشکیل شده است که احتمالاً در کف این دریاچه خشک‌ شده ته‌نشین شده‌اند.

این تصویر پانوراما از ترکیب بیش از ۱۰۰ تصویر ساخته شده و به‌ نظر می‌رسد که کاوشگر در گوشه پایین سمت چپ، امضای خود (Curiosity) را نیز بر جای گذاشته است!!

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

 

شلیک لیزر به سوی سنگ‌ "مآز"

صدای برخورد یک لیزر چگونه است؟
برای فهمیدن این موضوع، نیازی به مشورت با یک استاد ذن نیست. کافی است به اولین صوتی که از شلیک‌های لیزری در مریخ ضبط شده، گوش دهید.

در روز دوازدهم مأموریت "مریخ‌ نورد استقامت" (۲ مارس ۲۰۲۱) ابزار SuperCam که بر روی دکل مریخ‌ نورد قرار دارد، یک سنگ به نام "مآز" (Ma'az) را از فاصله حدود ۳.۱ متری ۳۰ بار هدف قرار داد.

میکروفون این ابزار، صدای نرم و مقطع شلیک‌های متوالی لیزر SuperCam را ضبط کرد. این صداها ناشی از امواج ضربه‌ای در جو نازک مریخ هستند که بر اثر تبخیر بخش‌هایی از سنگ، ایجاد می‌شوند. این صداها سرنخ‌هایی درباره ساختار فیزیکی سنگ ارائه می‌دهند.

این تصویرِ نزدیک از منطقه هدف "مآز" حدود ۶ سانتی‌متر عرض دارد. واژه مآز در زبان Navajo به معنای مریخ است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

سه‌گانه شیر

این گروه محبوب در حوالی اعتدال بهاری ماه مارس و فصل بهار نیمکره شمالی، در آسمان اوایل شب ظاهر می‌شود.

این مجموعه که به‌ عنوان سه‌گانه شیر (Leo) شهرت دارد، شامل ۳ کهکشان در صورت فلکی شیر است.

این کهکشان‌ها حتی با تلسکوپ‌های متوسط نیز منظره‌ای چشم‌نواز ایجاد می‌کنند. به‌ صورت مجزا، این سه کهکشان با نام‌های NGC 3628 (پایین سمت چپ)، M66 (وسط سمت راست) و M65 (بالا مرکز) شناخته می‌شوند.

هر ۳ کهکشان، مارپیچی بزرگ هستند؛ اما به دلیل زوایای مختلف صفحات کهکشانی آن‌ها نسبت به خط دید ما، ظاهری متفاوت دارند.

کهکشان NGC 3628 که با نام "کهکشان همبرگر" نیز شناخته می‌شود، از نمای لبه‌ دیده می‌شود و نوارهای غباری آن، صفحه پُف‌کرده کهکشان را قطع کرده‌اند.

کهکشان‌های M66 و M65 هر دو دارای دیسک‌های متمایل هستند که ساختار مارپیچی آن‌ها را به نمایش می‌گذارد.

این تصویر ناحیه‌ای به وسعت بیش از یک درجه قوسی (برابر با دو قرص کامل ماه) از آسمان را پوشش می‌دهد. این نمای تلسکوپی، ناحیه‌ای به وسعت بیش از ۵۰۰ هزار سال نوری را در فاصله تخمینی ۳۰ میلیون سال نوری نشان می‌دهد.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

پروژه آنالمای خورشید گرفتگی

این مجموعه تصاویر که بین ۱۰ مارس ۲۰۲۴ تا ۱ مارس ۲۰۲۵ ثبت شده است، الگوی حرکت روزانه خورشید را در آسمان زمین و تغییرات فصلی آن نشان می‌دهد.

این منحنی شکل عدد 8 که به آن آنالِما (Analemma) گفته می‌شود، در تاریخ‌های مشخص و تنها در ساعت ۱۸:۳۸ به وقت جهانی از یک موقعیت ثابت در جنوب تگزاس ثبت شده است.

موقعیت خورشید در روزهای "انقلابین" سال ۲۰۲۴ یعنی ۲۰ ژوئن و ۲۱ دسامبر به‌ ترتیب در بالاترین و پایین‌ترین نقاط این منحنی قرار دارد که با آغاز تابستان و زمستان در نیمکره شمالی مطابقت دارد.

نقاطی که در میانه این منحنی بین انقلابین قرار می‌گیرند، نشان‌دهنده "اعتدالین" هستند. اعتدال پاییزی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴ و اعتدال بهاری در ۲۰ مارس ۲۰۲۵ رخ می‌دهند و به‌ ترتیب آغاز پاییز و بهار در نیمکره شمالی را نشان می‌دهند.

نکته جالب این پروژه آنالِما این است که یکی از تصاویر آن در ۸ آوریل ۲۰۲۴ از همان موقعیت جغرافیایی در ساعت ۱۸:۳۸:۴۰ به وقت جهانی ثبت شده است. این تصویر، "تاج خورشیدی" را در آسمان زمین در هنگام خورشیدگرفتگی کامل آشکار می‌کند و نمایی منحصر به‌ فرد از این پدیده را در این پروژه ارائه می‌دهد.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

حلقه الماس شبح آبی

در ۱۴ مارس، ماه کامل از میان سایه تاریک زمین عبور کرد و ساکنان سیاره ما شاهد یک خسوف کامل بودند. البته، از سطح نزدیک به ماه، این هم‌ترازی نجومی به‌ صورت یک خورشیدگرفتگی دیده می‌شد.

در این رویداد، فرودگر "شبح آبی" که در دریای بحران‌ها (Mare Crisium) بر سطح ماه فعالیت می‌کند، این تصویر را در ساعت ۳:۳۰ بامداد به وقت مرکزی (CDT) ثبت کرد، درست زمانی که خورشید از پشت قرص زمین در حال نمایان شدن بود.

از چشم‌انداز فرودگر "شبح آبی" در سطح ماه، اثر زیبای "حلقه الماس" که برای ناظران زمینی در هنگام خورشیدگرفتگی‌ها آشناست، کاملاً مشهود است.

از آنجا که کره زمین از سطح ماه حدود چهار برابر بزرگ‌تر از خورشید به نظر می‌رسد، هاله درونی خورشیدی که معمولاً در هنگام خورشیدگرفتگی‌های کامل از زمین دیده می‌شود، از این منظر قابل مشاهده نیست. با این حال، پراکندگی نور در جو متراکم زمین باعث ایجاد نواری درخشان از نور خورشید در اطراف سیاره ما شده است که جلوه‌ای بی‌نظیر را پدید آورده است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

سحابی کوسه (LDN 1235)

هیچ دریایی روی زمین آنقدر بزرگ نیست که بتواند سحابی کوسه را در خود جای دهد! این شبح شکارچی برای ما هیچ خطری ندارد، زیرا تنها از گاز و غبار میان‌ ستاره‌ای تشکیل شده است.

غبار تاریکی که در این تصویر دیده می‌شود شباهت زیادی به دود سیگار دارد و در جو خنک ستارگان غول‌ پیکر پدید می‌آید.

پس از پراکنده شدن گاز و متراکم شدن مجدد تحت نیروی گرانش، ستارگان پرجرم ممکن است با استفاده از نور پرانرژی و بادهای ستاره‌ای سریع خود، ساختارهای پیچیده‌ای را درون ابر زادگاهیشان ایجاد کنند.

گرمای حاصل از آنها باعث تبخیر ابرهای مولکولی تیره و همچنین پراکندگی و تابش قرمز رنگ گاز هیدروژن محیط اطراف می‌شود. در این روند فروپاشی، ما انسانها می‌توانیم این ابرهای عظیم را شبیه به اشکال آشنایی تصور کنیم، درست همانطور که برای ابرهای موجود در جو زمین انجام می‌دهیم.

سحابی کوسه که با نام LDN 1235 نیز نامیده می‌شود، دربردارنده سحابیهای غباری کوچکتری مانند وَندِر بِرگ ۱۴۹ و ۱۵۰ است.

این ساختار کیهانی حدود ۱۵ سال نوری گستردگی دارد و در فاصله‌ای در حدود ۶۵۰ سال نوری از ما در صورت‌ فلکی قیفاووس، پادشاه اتیوپی قرار گرفته است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

کلاهخود ثور

"ثور" نه‌ تنها روزی به نام خود (پنجشنبه به انگلیسی: Thursday) دارد، بلکه کلاهخودی در آسمان نیز دارد!

سحابی NGC 2359 که "کلاهخود ثور" (Thor's Helmet) نیز نامیده می‌شود، ابری کیهانی به شکل یک کلاه با زائده‌هایی شبیه به بال است.

این کلاهخود، حتی برای یک خدای اسکاندیناوی (Thor خدا یا رب‌النوع طوفان در فرهنگ اسکاندیناوی است) نیز بسیار بزرگ است و حدود ۳۰ سال نوری قطر دارد.

در واقع، این ساختار کیهانی بیشتر شبیه به یک حباب میان‌ستاره‌ای است که توسط بادهای ستاره‌ای پرسرعت از یک ستاره‌ی پرجرم و درخشان در مرکز حباب به‌وجود آمده است.

این ستاره که به‌ عنوان یک ستاره وُلف-رایه  شناخته می‌شود، یک غول فوق‌ العاده داغ است که تصور می‌شود در مرحله‌ای کوتاه و پیش از انفجار ابرنواختری خود قرار دارد.

سحابی NGC 2359 در فاصله‌ای حدود ۱۵٬۰۰۰ سال نوری از ما و در صورت‌ فلکی سگ بزرگ قرار دارد.

این تصویر، ترکیبی از داده‌های به‌ دست‌ آمده از فیلترهای باند باریک است که نه‌ تنها ستارگان را با ظاهری طبیعی نشان می‌دهد، بلکه جزئیات ساختارهای رشته‌ای سحابی را نیز آشکار کرده است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

ناهید و خورشید فرابنفش سه‌گانه

این یک نوع خورشید گرفتگی بسیار غیرمعمول بود!
به طور معمول، این ماه زمین است که خورشید را می‌پوشاند، اما در سال ۲۰۱۲ این سیاره ناهید (زهره) بود که چنین کاری را انجام داد!

درست مانند یک خورشید گرفتگی توسط ماه، فاز سیاره ناهید به‌ تدریج به یک هلال باریک‌تر تبدیل شد، زیرا این سیاره به تراز بهتری با خورشید می‌رسید. در نهایت، این هم‌ترازی کامل شد و فاز ناهید به صفر رسید.

در این رویداد (گذر ناهید از مقابل خورشید)، لکه تیره رنگ ناهید از مقابل خورشید عبور کرد. این وضعیت را می‌توان از نظر فنی به‌ عنوان یک "خورشید گرفتگی حلقوی زهره‌ای" (Venusian annular eclipse) توصیف کرد که "حلقه آتش" (ring of fire) آن به‌ طور غیر عادی بزرگ بود.

در تصویر ثبت‌ شده در زمان این پوشیدگی، از خورشید در سه طول‌ موج مختلف امواج فرابنفش توسط رصدخانه دینامیک خورشیدی عکسبرداری شده است.

ناحیه تیره‌ای که در سمت راست دیده می‌شود، به یک "حفره تاجی در خورشید مربوط است.

چند ساعت بعد، با ادامه حرکت مداری ناهید، فاز هلالی آن دوباره پدیدار شد. گذر بعدی ناهید از مقابل خورشید در سال ۲۱۱۷ میلادی رخ خواهد داد [۹۲ سال بعد]

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

ماه پی (Pi: 3.14) و سایه کوه

ماه در چه فازی، ۳٫۱۴ رادیان از خورشید فاصله دارد؟ البته که ماه کامل (Full Moon)

اگر چه ممکن است ماه برای چندین روز تقریباً کامل به نظر برسد، اما تنها زمانی واقعاً در "فاز کامل" (Full Moon) خود قرار دارد که ۳٫۱۴ رادیان (معادل ۱۸۰ درجه) از خورشید در طول جغرافیایی دایره البروجی فاصله داشته باشد. در این وضعیت، ماه دقیقاً در سمت مقابل خورشید در آسمان قرار دارد. (منظور جدایی زاویه‌ای ۱۸۰ درجه بین ماه و خورشید است)

در ۹ مارس ۲۰۲۰، هنگامی که خورشید غروب کرد، این ماه نارنجی‌ رنگ و کمی پهن شده، تنها حدود یک ساعت پس از رسیدن به فاز کامل خود، طلوع کرد.

این تصویر زیبا از پارک ملی تِیده در جزیره تِنِریف مجمع‌الجزایر قناری ثبت شده است.

در این تصویر، علاوه بر ماه که در سمت مقابل خورشید قرار دارد، سایه‌ مثلثی‌ شکل کوه آتشفشانی تیده نیز دیده می‌شود که با ارتفاع ۳۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا، در جو متراکم زمین گسترش یافته است!

در بخش پایین تصویر و در سمت چپ خط افق دوردست، گنبدهای سفید رنگ رصدخانه تیده (Teide Observatory) قرار دارند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

"پیش ستاره‌های" درون سحابی Lynds483

در این تصویر فروسرخ که توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب ثبت شده است، ۲ "پیش ستاره" در نزدیکی مرکز یک سحابی به شکل "ساعت شنی" پنهان شده‌اند.

این سامانه ستاره‌ای در حال شکل‌گیری، درون یک ابر مولکولی غبارآلود قرار دارد که با نام Lynds483 شناخته می‌شود و در فاصله‌ای حدود ۶۵۰ سال نوری در صورت‌ فلکی مار واقع شده است.

"پیش ستاره‌ها"ی در حال فروپاشی، عامل ایجاد فوران‌های دو قطبی خیره‌کننده‌ای هستند که در طول ده‌ها هزار سال، فوران‌های جت‌مانند و پرانرژی از مواد را به بیرون پرتاب کرده‌اند.

نمای با وضوح بالای تلسکوپ جیمز وب، خشونت (تنش) در فرآیند ستاره‌زایی را با جزئیاتی چشمگیر به تصویر کشیده است.

این نمای منحصر به‌ فرد از منطقه ستاره‌زایی، محدوده‌ای کمتر از ۱.۲ سال نوری را درون سحابی تاریک Lynds483 پوشش می‌دهد.

​​​​​​

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

کهکشان پیچ و تاب خورده NGC772

چرا این کهکشان شبیه یک گیاه پیچ‌ خورده به نظر می‌رسد؟
کهکشان مارپیچی Fiddlehead احتمالاً ظاهر مارپیچی و نامتعارف خود را به دلیل تعامل گرانشی با همدم بیضوی نزدیکش یعنی NGC770 که دقیقاً در پایین تصویر دیده می‌شود، به دست آورده است.

این کهکشان که با نام‌های NGC772 و Arp78 نیز شناخته می‌شود، بیش از ۲۰۰,۰۰۰ سال نوری وسعت دارد و در فاصله ۱۰۰ میلیون سال نوری از ما، در صورت‌ فلکی بره (Aries) قرار گرفته است.

اما در این تصویر به نظر می‌رسد که این کهکشان یک همدم دیگر نیز دارد؛ جرمی با دُمی بلند و محو: دنباله‌دار 43P/Wolf-Harrington.

اگر چه در نگاه اول، این دنباله‌دار در مسیر مستقیم به سمت کهکشان دیده می‌شود، اما در واقع بسیار نزدیک‌تر به ما قرار دارد و تنها چند دقیقه نوری با زمین فاصله دارد، یعنی کاملاً درون منظومه شمسی ما است.

این دنباله‌دار هرگز به کهکشان مارپیچی دوردست نخواهد رسید و هیچ ارتباط فیزیکی با آن ندارد.

اما به لطف یک خطای پرسپکتیو، این دو شگفتی کیهانی برای مدتی کوتاه در اواخر سال گذشته، در کنار یکدیگر ظاهر شدند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

نوروز مبارک

آغاز سال ۱۴۰۴ خورشیدی بر شما همراهان فرهیخته و همیشگی مرکز نجوم مهراستار، فرخنده و خجسته باد.

در ساعت ۱۲:۳۱ دقیقه بعد از ظهر روز پنجشنبه ۳۰ اسفند ۱۴۰۳ با ورود خورشید به نقطه اعتدال بهاری، فصل زیبا و دلنشین بهار در نیم‌کره شمالی زمین آغاز گردید.

ضمن تبریک تقارن آغاز سال نو خورشیدی، جشن باستانی و کهن نوروز و بهار طبیعت، امیدوار و آرزومندیم سال جدید، سالی همراه با عشق و تندرستی، صلح و آرامش، و سعادت و خوشبختی برای همه ایرانیان در سرتاسر این کره خاکی باشد.

کهکشان مارپیچی میله‌ای NGC1672

بسیاری از کهکشان‌های مارپیچی دارای میله‌هایی در مرکز خود هستند. حتی تصور می‌شود که کهکشان راه شیری ما نیز یک میله مرکزی نسبتاً کوچک داشته باشد.

کهکشان مارپیچی میله‌ای NGC1672 که در اینجا دیده می‌شود، در تصویری خیره‌ کننده و با جزئیات فوق‌العاده توسط تلسکوپ فضایی هابل ثبت شده است.

در این تصویر، ساختارهای مختلفی از کهکشان قابل مشاهده‌اند، از جمله: رشته‌های تاریک غبار، خوشه‌های جوانی از ستارگان آبیِ درخشان، سحابی‌های گسیلشی قرمز رنگ از گاز هیدروژن یونیزه‌ شده، یک میله درخشان و بلند از ستارگان که از مرکز کهکشان عبور می‌کند و یک هسته فعال و درخشان که احتمالاً یک سیاهچاله اَبَر پرجرم را در خود جای داده است.

نور کهکشان NGC1672 حدود ۶۰ میلیون سال نوری طول می‌کشد تا به ما برسد و این کهکشان گستره‌ای به اندازه ۷۵ هزار سال نوری دارد.

این کهکشان که در راستای صورت‌ فلکی ماهی طلایی (Dorado) دیده می‌شود، مورد مطالعه قرار گرفته تا مشخص شود که چگونه یک میله مارپیچی می‌تواند به فرآیند شکل‌ گیری ستارگان در نواحی مرکزی کهکشان کمک کند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

سحابی ‌کالیفرنیا (NGC1499)

آیا ممکن است جزیره افسانه‌ای "ملکه کالیفیا" در فضا وجود داشته باشد؟
شاید نه، اما به‌ طور تصادفی، شکل این ابر مولکولی در فضا شباهتی چشمگیر به نقشه ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده دارد.

خورشید ما در بازوی شکارچی (Orion Arm) کهکشان راه شیری قرار دارد و تنها حدود ۱۰۰۰ سال نوری از سحابی کالیفرنیا فاصله داشته.

این سحابی که با نام NGC1499 نیز شناخته می‌شود، یک سحابی گسیلشی کلاسیک است و طول آن تقریباً ۱۰۰ سال نوری است.

در این تصویر، درخشان‌ترین بخش سحابی، نور قرمز خاصی را منتشر می‌کند که ناشی از بازترکیب اتم‌های هیدروژن با الکترون‌های از‌ دست‌ رفته‌است. این الکترون‌ها قبلاً توسط نور پرانرژی ستاره‌ای از اتم‌های خود جدا شده‌اند. ستاره‌ای که احتمالاً این نور پرانرژی را تأمین کرده و گاز سحابی را یونیزه کرده است، ستاره‌ داغ و آبی‌ رنگ زِتا پرسئی (Xi Persei) است که دقیقاً در سمت راست سحابی دیده می‌شود.

سحابی کالیفرنیا یکی از اجرام محبوب برای عکاسان نجومی است و در آسمانی تاریک، می‌توان آن را با یک تلسکوپ میدان باز در صورت فلکی برساوش مشاهده کرد. این سحابی در نزدیکی خوشه پروین قرار دارد.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

 

چرخندها در قطب شمال مشتری

چرا چرخند‌های (Cyclone) زیادی در اطراف قطب شمال مشتری وجود دارند؟

 مأموریت رباتیک جونو (Juno) ناسا که در مدار مشتری قرار دارد، در سال ۲۰۱۸ داده‌هایی را ثبت کرد که برای ساخت این نمای خیره‌ کننده از چرخندهای شگفت‌ انگیز در قطب شمال مشتری استفاده شده است.

با اندازه‌ گیری تابش گرمایی از بالای ابرهای جو مشتری، این مشاهدات فروسرخ به نیم‌کره‌ای که در معرض نور خورشید قرار دارد محدود نمی‌شوند.

این داده‌ها هشت "ساختار چرخندی" (سیکلونیک) را نشان می‌دهند که در اطراف چرخندی به قطر ۴۰۰۰ کیلومتر قرار گرفته‌اند. این سامانه دقیقاً در مرکز قطب شمال جغرافیایی این سیاره عظیم قرار ندارد، بلکه اندکی از آن فاصله دارد.

مشاهدات مشابه در قطب جنوب مشتری نیز یک چرخند مرکزی را نشان می‌دهند که توسط پنج چرخند قطبی دیگر احاطه شده است. جالب اینجا است که چرخندهای قطب جنوب کمی بزرگ‌تر از چرخندهای همتای خود در قطب شمال هستند.

نکته عجیب اینجا است که داده‌های مأموریت کاسینی که زمانی در مدار سیاره زحل قرار داشت، نشان داده‌اند که در قطب شمال و جنوب زحل، بر خلاف مشتری، فقط یک سامانه طوفانی چرخندی وجود دارد.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

کهکشان‌ها در فضا

صفحه کهکشان راه شیری ما، فراتر از لبه سیاره زمین در این تصویر که توسط فضانورد "دان پتیت" ثبت شده است؛ گسترش یافته است.

دوربین او که با تنظیمات حساس به نور کم و زمان نوردهی طولانی تنظیم شده بود، از پنجره فضاپیمای دراگون که به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل بود به بیرون نشانه رفته بود.

این تصویر در تاریخ ۲۹ ژانویه و زمانی که ایستگاه فضایی بین‌المللی در ارتفاع حدود ۴۰۰ کیلومتری بالای اقیانوس آرام قرار داشت، گرفته شده است.

حرکت مداری، سطح زمین را در تصویر محو کرده در حالی که منظره باشکوهی از مدار پایین زمین شامل کهکشان‌های اقماری معروف راه شیری یعنی "ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک" در نزدیکی گوشه سمت چپ بالای تصویر دیده می‌شود.

علاقه‌مندان به آسمان نیمکره جنوبی همچنین می‌توانند صورت‌ فلکی صلیب جنوبی (Crux) را در تصویر تشخیص دهند. چهار ستاره درخشان این صورت‌ فلکی معروف، تقریباً در مرکز تصویر و دقیقاً فراتر از لبه افق درخشان قرار دارند که از میان درخشش نارنجی‌ رنگ جو زمین نمایان شده‌اند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

ماه گرفتگی کلی جمعه ۱۴ مارس ۲۰۲۵ به روایت تصویر

ماه گرفتگی (خسوف) کلی جمعه 24 اسفند 1403، از کشورمان ایران قابل مشاهده نبود.

 

 

 

 

 

 

 

 

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

ماه‌گرفتگی کامل در تولولو

جمعه ۱۴ مارس، ماه کامل بود. در یک تقارن جالب با "روز عدد π" (پی) این وضعیت باعث شد که ماه دقیقاً ۳.۱۴ رادیان (معادل ۱۸۰ درجه) از خورشید در طول جغرافیایی دایره البروج فاصله داشته باشد.

به‌ عنوان یک پاداش برای علاقه‌مندان به عدد π (پی) و آسمان شب، در همان تاریخ، ماه مستقیماً از میان سایه‌ کامل زمین عبور کرد و یک خسوف (ماه‌گرفتگی) کلی رخ داد.

در آسمان‌ صاف، رنگ‌های ماه گرفتگی می‌توانند بسیار درخشان و جذاب باشند. در این تصویر ترکیبی که از رصدخانه‌ Cerro Tololo در شیلی ثبت شده است، نور خورشید که از جو زمین عبور کرده و درون سایه‌ی زمین پراکنده شده، باعث شده تا قرص ماه به رنگ قرمز تیره (قرمز مسی) دیده شود.

این تصویر سه‌گانه، آغاز، میانه و پایان فاز کلی خسوف را نشان می‌دهد که در مجموع حدود یک ساعت به طول انجامیده است.

همچنین در لبه‌ روشن‌تر ماه، در حاشیه‌ سایه، یک رنگ آبی کمرنگ دیده می‌شود که ناشی از فیلتر شدن نور خورشید از طریق لایه‌ی ازن استراتوسفر زمین است.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

سحابی سیاره‌ای Abell7

سحابی سیاره‌ای بسیار کم‌ نور Abell7 در فاصله‌ای حدود 1800 سال نوری از ما قرار دارد. این سحابی درست در جنوب صورت فلکی شکارچی و در راستای صورت فلکی خرگوش دیده می‌شود.

در این تصویر، کهکشانی پر از ستاره‌های راه شیری و کهکشان‌های پس‌زمینه‌ی دوردست را در نزدیکی این سحابی مشاهده می‌کنیم.

شکل کلی این سحابی، کروی و ساده است و قطری در حدود 8 سال نوری دارد. با این حال، درون این ابر کیهانی ساختارهای زیبا و پیچیده‌ای نهفته است که با استفاده از نوردهی طولانی‌ مدت و فیلترهای باریک‌ باند آشکار شده‌اند.

این فیلترها تابش سحابی را در طول‌ موج‌های هیدروژن، گوگرد و اکسیژن ثبت کرده‌اند؛ در غیر این صورت Abell7 آن‌ قدر کم‌ نور است که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود.

یک سحابی سیاره‌ای آخرین مرحله‌ کوتاه تکامل ستاره‌ای را نشان می‌دهد، سرنوشتی که خورشید ما نیز تا 5 میلیارد سال دیگر تجربه خواهد کرد، زمانی که لایه‌های بیرونی خود را کنار می‌زند.

تخمین زده می‌شود که سحابی Abell7 حدود 20000 سال قدمت دارد، اما ستاره‌ مرکزی آن، که در این تصویر به شکل یک کوتوله‌ سفید کم‌ نور دیده می‌شود، حدود 10 میلیارد سال سن دارد.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

کهکشان ستاره‌زای M94

کهکشان زیبای M94 در فاصله‌ای تنها ۱۵ میلیون سال نوری از ما، در صورت فلکی سگان شکاری (Canes Venatici) قرار دارد. این کهکشان مارپیچی که به‌ صورت رخ‌ به‌ رخ دیده می‌شود، یکی از اهداف محبوب برای ستاره‌شناسان آماتور است و گستره‌ای حدود ۳۰,۰۰۰ سال نوری دارد، در حالی که بازوهای مارپیچی آن از لبه‌های دیسک وسیع آن عبور می‌کنند.

اما در این تصویر، میدان دید تلسکوپ فضایی هابل منطقه مرکزی کهکشان مسیه ۹۴ را در ابعادی حدود ۷,۰۰۰ سال نوری نمایش می‌دهد.

این نمای دقیق، هسته فشرده و درخشان کهکشان و نوارهای برجسته غبار درونی آن را به تصویر می‌کشد که با حلقه‌ای آبی‌ رنگ از ستارگان جوان و پرجرم احاطه شده است.

ستارگان پرجرم این حلقه کمتر از ۱۰ میلیون سال عمر دارند که نشان‌ دهنده یک دوره مشخص و شدید از شکل‌گیری ستارگان در کهکشان است.

به همین دلیل، در حالی که هسته کوچک و درخشان این کهکشان ویژگی‌هایی مشابه کهکشان‌های فعال کلاس "سیفرت" دارد، کهکشان مسیه ۹۴ همچنان به‌ عنوان یک کهکشان ستاره‌زا (Starburst Galaxy) شناخته می‌شود.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

هفت خواهر در برابر سحابی کالیفرنیا

در سمت راست تصویر، خوشه پروین دیده می‌شود. این خوشه که با نام هفت خواهر و M45 نیز شناخته می‌شود، یکی از درخشان‌ترین خوشه‌های باز در آسمان است.

خوشه پروین شامل بیش از ۳,۰۰۰ ستاره است که در فاصله‌ای حدود ۴۰۰ سال نوری از ما قرار دارد و پهنای آن تنها ۱۳ سال نوری است. 

اطراف ستارگان این خوشه را یک سحابی بازتابی آبی‌ رنگ فرا گرفته که از ذرات غبار ریز تشکیل شده است. بر اساس یک افسانه رایج، یکی از ستاره‌های درخشان این خوشه در طول زمان کم‌ نور شده است.

در سمت چپ تصویر، سحابی درخشان و سرخ‌فام کالیفرنیا دیده می‌شود. این سحابی به دلیل شباهت ظاهری‌اش به ایالت کالیفرنیا این نام را گرفته است، اما نسبت به خوشه پروین بسیار کم‌نورتر بوده و مشاهده آن دشوارتر است.

این جرم که با نام NGC1499 نیز شناخته می‌شود، یک توده عظیم گاز هیدروژن سرخ‌ رنگ است که در فاصله ۱,۵۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد.

با بررسی دقیق این تصویر، ناحیه تشکیل ستاره‌ای IC348 و همچنین ابر مولکولی LBN777 (که به نام سحابی عقاب کوچک شناخته می‌شود) نیز قابل مشاهده هستند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

هم‌ترازی چهارتایی بر فراز ایتالیا

چرا این ماه این‌ قدر غیر عادی به نظر می‌رسد؟!
یکی از دلایل اصلی، رنگ قرمز زنده آن است. این رنگ ناشی از پدیده شکست نور آبی توسط جو زمین است [همان دلیلی که آسمان در طول روز آبی دیده می‌شود.] علاوه بر این، ماه به طرز عجیبی دچار اعوجاج شده است.

این ساختار غیر معمول، یک اثر نوری ناشی از لایه‌های جو زمین است که به دلیل تفاوت ناگهانی در دما یا فشار، نور را به شکل‌های مختلفی می‌شکنند. دلیل سوم برای ظاهر غیر عادی ماه، عبور تصادفی یک هواپیما از مقابل آن است.

تصویر زیبای این ماه محدب، حدود دو هفته پیش بر فراز تورین ایتالیا ثبت شده است. این جرم آشنای آسمانی، بخشی از یک هم‌ترازی کم‌ نظیر چهارتایی بود که شامل دو بنای تاریخی روی زمین نیز می‌شد: صومعه‌سرای Sacra di San Michele روی تپه‌ای نزدیک و کلیسای جامع Supega که در پس‌زمینه دیده می‌شود.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام

فرود موفقیت‌آمیز فضاپیمای "شبح آبی" بر سطح ماه

یک سطح‌نشین جدید روی ماه فرود آمده است.
شرکت Firefly Aerospace موفق شد با سطح‌نشین "شبح آبی" (Blue Ghost) اولین فرود تجاری موفق بر سطح ماه را انجام دهد.

این سطح‌نشین در طول مأموریت برنامه‌ریزی‌ شده‌ی ۶۰ روزه‌ خود، چندین ابزار علمی سفارش داده‌ شده توسط ناسا را مستقر خواهد کرد. از جمله این ابزارها، PlanetVac است که برای جمع‌ آوری گرد و غبار ماه با ایجاد گردبادی کوچک از گاز طراحی شده است.

"شبح آبی" همچنین میزبان تلسکوپ LEXI خواهد بود که تصاویر پرتوی ایکس از مغناط‌ کره زمین ثبت می‌کند. داده‌های این تلسکوپ می‌توانند به درک بهتر نحوه‌ محافظت میدان مغناطیسی زمین در برابر بادها و شراره‌های خورشیدی کمک کنند.

در این تصویر، سایه‌ سطح‌نشین "شبح آبی" روی سطح پر از دهانه‌ ماه دیده می‌شود، در حالی که کره‌ درخشان زمین دقیقاً بالای افق ماه قرار دارد.

از جمله اهداف آینده‌ سطح‌نشین‌های "شبح آبی" پشتیبانی از فضانوردان "برنامه‌ آرتمیس ناسا" است. بر اساس برنامه‌ریزی فعلی، مأموریت آرتمیس III قرار است در سال ۲۰۲۷ انسان را مجدداً به سطح ماه بازگرداند.

خبرهای بیشتر را در شبکه‌های اجتماعی بخوانید:

تلگرام

اینستاگرام