نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا
در بین پدیده‌های گوناگون نجومی، گرفت‌های خورشیدی به سبب نادر بودنشان همواره برای عموم مردم و به خصوص ستاره شناسان اهمیت و هیجان فوق العاده‌ای دارند تا آنجا که برخی از منجمان این پدیده را زیباترین پدیده نجومی می‌دانند خصوصا اگر از نوع گرفت کلی باشد و آن لحظه شکوهمند و وصف ناپذیر تشکیل حلقه الماس!! اگر چه از آخرین #خورشید_گرفتگی کلی که از خاک ایران قابل مشاهده بود بیش از ۲۰ سال می گذرد، اما آنقدر خوش شانس هستیم که در کمتر از ۶ ماه، دو خورشیدگرفتگی جزئی عمیق را در خاک کشورمان تجربه کنیم. اگر به خاطر داشته باشید، آخرین مورد آن، در بامداد پنجم دی ماه سال ۹۸ به وقوع پیوست و حالا نوبتی هم باشد، نوبت خورشیدگرفتگی یکم تیر ماه است که همزمان با #انقلاب_تابستانه رخ می‌دهد.
اگر بخواهیم انواع خورشیدگرفتگی‌ها را به صورت تیتروار بیان کنیم، باید به چهار دسته کلی، جزئی، حلقوی و هایبرید (مرکب) که ترکیبی از گرفت کلی و حلقوی است اشاره کنیم. خورشیدگرفتگی یکشنبه یکم تیر ماه ۱۳۹۹ در اصل از نوع گرفت حلقوی است که از کشور جمهوری کنگو در آفریقا آغاز می‌شود و در ادامه از کشورهای سودان جنوبی، اتیوپی، یمن، عربستان سعودی، عمان، پاکستان، هند، چین و تایوان عبور خواهد کرد و بیشینه پوشیدگی آن به میزان ۹۹ درصد در شمال هند رخ خواهد داد. اما این خورشیدگرفتگی در کشور ما به صورت جزئی دیده خواهد شد که در مناطق جنوب شرقی نسبت به دیگر مناطق طولانی‌تر است و بخش بزرگتری از قرص خورشید پوشیده خواهد شد. حداکثر گرفت در کشورمان با پوشیدگی ۹۷ درصد در پسابندر استان سیستان و بلوچستان رخ خواهد داد. این گرفت جزئی در تهران در ساعت ۹:۰۵ دقیقه بامداد آغاز می‌شود و در حالی که در ساعت ۱۰:۱۶ دقیقه به حداکثر گرفت معادل ۴۸ درصد می‌رسد، سرانجام در ساعت ۱۱:۳۸ دقیقه به پایان می‌رسد؛ این در حالی است که در ارومیه و تبریز تنها شاهد ۳۵ درصد گرفت و در شیراز شاهد ۶۸ درصد گرفت خواهیم بود.
برای مشاهده خورشیدگرفتگی‌ها چندین روش وجود دارد که یکی از آنها استفاده از تلسکوپ مجهز به فیلتر مایلار است. علاوه بر این می‌توانید از عینک‌های مخصوص رصد خورشیدگرفتگی نیز استفاده کنید که از طریق فروشگاه‌های محصولات نجومی قابل خریداری هستند. اگر به این تجهیزات دسترسی ندارید می‌توانید از روی هم قرار دادن دو فیلتر شماره ۹ جوشکاری استفاده کنید و یا با یک جعبه برای خودتان اتاق تاریک بسازید. (طرز ساخت آن را می‌توانید در اینترنت جستجو کنید) به خاطر داشته باشید عینک‌های آفتابی یا عکس‌های رادیولوژی به هیچ عنوان ابزارهای مناسب و ایمنی برای رصد خورشیدگرفتگی نیستند و استفاده از چنین ابزارهای غیر استانداردی آثار مخرب و جبران ناپذیری بر روی چشمان شما خواهند داشت.
اگر به هر دلیلی رصد چهاردهم خورشیدی در خاک کشورمان را از دست دادید، باید ۸۵۶ روز یعنی تا سه‌شنبه ۳ آبان ۱۴۰۱ منتظر خورشیدگرفتگی جزئی به نسبت کم عمق‌تر و قابل مشاهده در مرزهای سرزمین ایران باشید. هر چند همه‌ی ما ستاره شناسان بی صبرانه و مشتاقانه چشم انتظار تماشای خورشیدگرفتگی کلی ۳۰ اسفند ۱۴۱۲ در میراث جهانی پارسه، آن هم ساعتی پیش از لحظه تحویل سال ۱۴۱۳ هستیم؛ روزی تاریخی و باشکوه . . .
