روزی که در آن "یک جهش بزرگ برای بشریت" رقم خورد

رویداد زیبا و جذاب نجومی امروز را از دست ندهید!!

صورت فلکی چیست؟

در حدود ۴۵۰۰ سال قبل، مردمان شرق دریای مدیترانه شروع به تقسیم بندی آسمان به نقوشی ساده و قابل شناسایی نمودند و بر این تقسیم بندی‌ها نام‌های خدایان، قهرمانان و جانوران افسانه‌ای نهادند. این نقوش امروزه صورت فلکی خوانده می‌شوند. تقسیم بندی و نام گذاری یاد شده برای دریانوردان، کشاورزان و مسافران به منظور آگاهی از وقت شب، فصول سال، زمان کشت و برداشت محصولات، جهت یابی، پیدا کردن اجرام آسمانی، تعیین عرض جغرافیایی هر منطقه و . . . مفید بوده است. در زمان بطلمیوس، ستاره شناس یونانی که حدود ۱۵۰ سال بعد از میلاد می زیست، تعداد این صورت های فلکی ۴۸ مورد بود که در کتاب مَجِستی نام آنها را برشمرده بود و در حال حاضر تعداد این صورت های فلکی به ۸۸ مورد رسیده است.

در بین تمدن‌های باستانی، اولین فرهنگ‌هایی که شروع به طبقه بندی آسمان برای نام گذاری نمودند عبارت‌اند از : بابلی‌ها، یونانی‌ها، رومی‌ها، هندی‌ها، چینی‌ها و بومیان قاره آمریکا. تا قبل از سال ۱۹۳۰ میلادی هر فردی می‌توانست هر قسمت از آسمان را به طور دلخواه به هر اسمی بنامد و در نتیجه هیچ گونه مرز تعریف شده ای در اطراف صور فلکی وجود نداشت لذا برای رفع شبهه و ایجاد یگانگی، ستاره شناسان در سال ۱۹۳۰ میلادی تصمیم گرفتند نام‌های خاص به همراه مرزی مشخص برای کلیه صورت‌های فلکی انتخاب کنند و این همان حدود و اسم‌هایی است که امروزه در سطح جهانی پذیرفته شده است. نکته مهم این که ستاره‌های هر صورت فلکی معمولا با هم ارتباطی ندارند و در فواصل مختلف از یکدیگر قرار گرفته اند، بنابراین شکلی را که می سازند اساسا تصادفی است. در زبان لاتین به صورت فلکی constellation گفته می‌شود که ترکیبی است از واژه con به معنی "با هم" و stella به معنای "ستاره" که در کل معنی "گروه ستارگان" را می‌رساند.

 

 

یک هشدار و توصیه مهم برای همگان

روزی برای سیارک ها

۳۰ ژوئن (۹ تیر) به نام روز جهانی سیارک نامگذاری شده است. ۱۱۵ سال پیش در چنین روزی (۳۰ ژوئن ۱۹۰۸) انفجار مهیبی در نزدیکی رودخانه تونگوسکای روسیه به وقوع پیوست که عمدتا دلیل آن را مربوط به انفجار یک قطعه سنگ آسمانی با ابعاد تقریبی چند ده متر در ارتفاع ۵ تا ۱۰ کیلومتری از سطح زمین می‌دانند. تخمین زده می‌شود در اثر این انفجار، بیش از‌ ۸۰ میلیون اصله درخت ریشه کن شده باشد. همچنین شوک ناشی از این انفجار، معادل زلزله‌ای با شدت ۵ ریشتر برآورد می‌شود.

بسیاری از سیارک‌ها که همواره تهدیدی بالقوه برای زمین و ساکنان آن به شمار می‌آیند، در کمربند سیارکی، بین مدار سیاره بهرام (مریخ) و برجیس (مشتری) قرار دارند. این سیارک‌ها حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش همزمان با شکل گیری منظومه شمسی به وجود آمده‌اند. تعدادی از این سیارک‌ها مدارهای غیر عادی دارند که گاهی اوقات مسیر حرکت‌شان از نزدیک مدار زمین عبور می‌کند. بیش از ۶۰۰۰ سیارک نزدیک به زمین با قطر بزرگ‌تر از ۵۰ متر وجود دارد که می‌توانند به جو زمین نفوذ کنند. از این تعداد، ۱۱۰۶ سیارک توان خطرزایی داشته و احتمال نزدیک شدنشان به زمین وجود دارد.

 

تلسکوپ جیمز وب بار دیگر شگفتی آفرید؛ کشف مولکولی که دهه‌ها دنبالش بودند

ستاره‌شناسان برای اولین بار با استفاده از تلسکوپ فضایی جیمز وب، یک مولکول مهم کربن را در فضا کشف کردند.

به گفته ناسا، این مولکول که کاتیون متیل نامیده می‌شود، در یک منظومه ستاره‌ جوان در فاصله ۱۳۵۰ سال نوری از زمین، درون «سحابی جبار» کشف شد.

ترکیبات کربنی معمولا برای دانشمندان جالب هستند چون پایه و اساس حیات را تشکیل می‌دهند. کاتیون متیل عنصر مهمی است که در شکل‌ گیری مولکول‌های پیچیده‌تر مبتنی بر کربن نقش دارد. کاتیون متیل به خوبی با طیف وسیعی از مولکول‌ها واکنش نشان می دهد. به دلیل این خاصیت شیمیایی، اخترشناسان بیش از ۴۰ سال است که این مولکول را به عنوان عنصر سازنده مهمی در ترکیبات شیمیایی میان‌‌ستاره‌ای در نظر گرفته‌اند اما تاکنون آن را در فضا شناسایی نکرده بودند.

کاتیون متیل عنصری به شدت گریزان است و به صورت مداوم تشکیل می‌شود و از بین‌ می‌رود. بنابراین تأیید وجود آن برای اخترشناسان اتفاقی شگفت‌انگیز است. این مولکول می‌تواند نقش مهمی در مراحل اولیه شیمیایی پیدایش حیات داشته باشد.

 

آغاز ثبت نام دوره آموزش نجوم و کیهان شناسی

دوره آموزش نجوم و کیهان شناسی در دو رده سنی کودکان و بزرگسالان

همراه با اعطای گواهی

با توجه به محدودیت ظرفیت پذیرش، اولویت با علاقه‌مندانی است که سریع‌تر ثبت نام نمایند.

سرفصل‌ها:
۱- شناخت ستارگان و صورت‌های فلکی
۲- شناخت و آموزش کار با تلسکوپ
۳- آشنایی با منظومه شمسی
۴- کیهان شناسی

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 09214391797 تماس حاصل فرمایید.

 

مرکز نجوم مهراِستار

 

از شیراز تا ناسا؛ از ناسا تا جاودانگی در فضا

"سیارک نادری" که به پاس سال‌ها تلاش پروفسور فیروز نادری، به نامشان نامگذاری شده است، با قطری در حدود ۱۰ کیلومتر در کمربند سیارکی، بین سیاره مریخ و مشتری قرار دارد و تقریبا هر ۴.۴ سال یک بار به دور خورشید می چرخد.

یادش گرامی
راهش پر رهرو

زنده یاد پروفسور فیروز نادری

 

 

پروفسور فیروز نادری درگذشت

بسیار گُل که از کف من بُرده است باد
اما منِ غمین، گل‌های یاد کس را پرپر نمی‌کنم
من مرگ هیچ عزیزی را باور نمی‌کنم.

الهام بخش، خستگی ناپذیر و عاشق ایران‌.

زنده یاد پروفسور فیروز نادری
 

فراخوان ایده ها و پیشنهادات به مناسبت هفته جهانی نجوم

نجوم و ادبیات؛ پیوندی ناگسستنی (به مناسبت روز بزرگداشت استاد سخن سعدی شیرازی)

ادبیات غنی پارسی لبریز از اشعار عارفانه و عاشقانه‌ای است که مطالعه گاه به گاه آن‌ها علاوه بر اینکه قلب را وسیع و روح را لطیف می‌سازد، هر دو را جلا می‌دهد تا زنگار از وجودمان بزدایند. در این میان، اشعار شیرین سعدی جایگاه سترگ و انکار ناپذیری در ادبیات‌ کشورمان دارد. همزمان با یکم اردیبهشت ماه جلالی، روز بزرگداشت شیخ اجل سعدی شیرازی، تلاش خواهیم با گذری اجمالی‌ بر یکی از زیباترین اشعار این شاعر پارسی‌ گو، به صورت خلاصه‌وار به ارتباط بین ادبیات و نجوم بپردازیم. در همین راستا و در ادامه‌ این یادداشت، ضمن آشنایی با یکی از مشهورترین ستارگان آسمان شب، با بررسی یک نمونه موردی خواهیم دید استاد سخن چگونه به زیبایی از این واژه در شعر خود استفاده کرده است:

 

مهم‌ترین بارش شهابی سال امشب به اوج می‌رسد

بارش شهابی بَرساووشی (Persieds) به عنوان مهم‌ترین و محبوب‌ترین بارش شهابی سالیانه از شبانگاه جمعه ۲۱ تا سحرگاه شنبه ۲۲ اَمرداد به اوج خود می‌رسد. کانون این بارش شهابی در صورت فلکی باستانی بَرساووش یا پِرساووش (Perseus) حوالی ساعت ۲۲ از افق شمال شرقی طلوع می‌کند و ضمن به اوج رسیدن در سحرگاه جمعه، با طلوع آفتاب و روشن شدن آسمان این آتش بازی آسمانی نیز به پایان می‌رسد. بنابراین باید

پرتاب ماهواره خیام از پایگاه بایکونور قزاقستان

ماهواره سنجش از دور خیام ساعت ۱۰ و ۲۲ دقیقه (به وقت تهران) ۱۸ اَمرداد ۱۴۰۱ توسط ماهواره‌بر سایوز روسیه از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد و در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفت. این ماهواره ۶۰۰ کیلوگرمی سنجش از دور، قابلیت تصویر برداری با دقت ۱ متر را داراست‌.

بر اساس آنچه در اطلاعیه سازمان فضایی ایران آمده است، با توجه به فعالیت‌ها و اهداف صرفا صلح آمیز و غیر نظامی سازمان فضایی ایران، تصاویر ماهواره خیام برای ارتقاء توانایی مدیریت و برنامه ریزی کشور در حوزه‌های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها، مدیریت حوادث غیرمترقبه و . . . استفاده می‌شود و نیروهای دفاعی کشور برای رفع نیازهای خود مسیرهای اختصاصی و منحصر به فرد خود را به لحاظ فنی و راهبردی پیگیری می کنند.

پیام تسلیت

انا لله و انا الیه راجعون

 

همکار گرامی و ارجمند سرکار خانم نگار دادفر

با نهایت تاسف و اندوه فراوان ضایعه درگذشت مادربزرگ گرامی‌تان، مادر سردار سرافراز و رشید سپاه اسلام شهید محمد رضا بدیهی را به سرکار عالی و خانواده محترمتان تسلیت و تعزیت عرض نموده و از پروردگار منان برای ایشان رحمت بی منتها، علو درجات و همنشینی با سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و فرزند برومند شهیدشان؛ و برای سرکار عالی و کلیه سوگواران و بازماندگان صبر و سلامتی مسئلت می‌نماییم.

 

رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

ماهواره خیام هفته آینده به فضا پرتاب خواهد شد

به گزارش روابط عمومی سازمان فضایی ایران، در یک همکاری مشترک با کشور روسیه، ماهواره خیام، هفته آینده از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره بر سایوز به فضا پرتاب خواهد شد.

این ماهواره که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده های دقیق در طیف های مختلف، زیر ساختی مناسب برای هوشمند سازی بخش های گوناگون کشور خواهد بود. ارتقا بهره وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت و سازهای غیر مجاز و مقابله با جنگل خواری، پایش مخاطرات زیست محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده های دریافت شده از ماهواره خیام خواهد بود.

دوره آموزش نجوم و کیهان شناسی

 

برگزاری دوره های آموزش نجوم ویژه "کودکان و نوجوانان" و "بزرگسالان" در رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا.

"لوسی" پیش به سوی تروجان‌ها!

مترجم: نگار دادفر 
مدرس مرکز نجوم مهراستار

 

در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۱ (۲۹ مهر ۱۴۰۰) برای نخستین بار یک ماموریت فضایی جهت مطالعه بر روی تروجان‌ها شکل خواهد گرفت. نام این ماموریت از کامل ترین و قدیمی ترین فسیل انسان تبار موسوم به "لوسی" الهام گرفته شده است.

بدین ترتیب ماموریت لوسی انقلابی در دانش ما در مورد منشأ سیارات و شکل گیری سامانه خورشیدی ایجاد خواهد کرد. فضاپیمای لوسی در اکتبر ۲۰۲۱ به فضا پرتاب می‌شود و سفری ۱۲ ساله را به هشت سیارک مختلف شروع خواهد کرد.

سیارک‌های تروجان گروهی از سیارک‌های فسیل مانند هستند که با سیاره، مداری مشترک دارند و اغلب حاصل بقایای شکل گیری سیاره هستند. این اصطلاح (تروجان / Trojan) بیشتر در مورد سیارک‌هایی به کار می‌رود که با سیاره مشتری در ارتباط‌ هستند. مسیر پیچیده لوسی آن را به دو گروه از تروجان‌ها می‌رساند. این دو گروه شامل یک سیارک کمربند اصلی و  هفت تروجان است که چهار مورد از آنها اعضای سیستم‌های دوتایی هستند.

سه نوع اصلی تروجان‌ها در گروه‌های P , C و D  تقسیم بندی شده‌اند. تروجان‌های قرمزِ تیره P و D شبیه اجسام یخی هستند که در کمربند کویپر یافت می‌شوند و فراتر از مدار نپتون گسترش یافته‌اند. تروجان‌های نوع C بیشتر در قسمت‌های بیرونی کمربند اصلی سیارکی که بین مدار سیاره مشتری و مریخ قرار گرفته است، یافت می‌شوند.

 

دوره آموزش مقدماتی نجوم (آنلاین)

 

ثبت نام تا پایان روز جمعه 19 شهریور تمدید شد

 

نجوم کودکان (صورت های فلکی ثور و ارابه ران)

نگاهی به زیباترین تصاویر ثبت شده توسط هابل (بخش دوم)

در ادامه پست قبل، نگاهی خواهیم داشت به تعداد دیگری از تصاویر کیهانی ثبت شده توسط تلسکوپ فضایی هابل که احتمالا برای بسیاری از منجمان و علاقه‌مندان به نجوم نوستالژیک هستند!!

 

به نظر شما زیباترین عکس کدام است؟!

 

نجوم کودکان (صورت های فلکی کمان و عقرب)

نگاهی به زیباترین تصاویر ثبت شده توسط هابل (بخش اول)

در این پست نگاهی خواهیم داشت به تعدادی از زیباترین تصاویر کیهانی که توسط تلسکوپ فضایی هابل به ثبت رسیده است.

 

این پست تقدیم می‌شود به همه عکاسان آسمان شب و نجوم در سرتاسر این کره خاکی.

 

نجوم کودکان (صورت های فلکی ذات الکرسی و شکارچی)

مهمترین بارش شهابی سال به اوج می رسد

بارش شهابی بَرساووشی به عنوان مهمترین بارش شهابی سالیانه از شبانگاه پنجشنبه ۲۱ تا سحرگاه جمعه ۲۲ اَمرداد به اوج خود می‌رسد. کانون این بارش شهابی حوالی ساعت ۲۲ از افق شمال شرقی طلوع می‌کند و ضمن به اوج رسیدن در سحرگاه جمعه، با روشن شدن آسمان این آتش بازی آسمانی نیز به پایان می‌رسد. در زمان به اوج رسیدن این بارش شهابی و در شرایط "ایده آل"، تا ۱۲۰ شهاب در هر ساعت می‌توان مشاهده کرد که بالاترین نرخ در بین تمامی بارش‌های شهابی محسوب می‌شود اما در عمل تعداد شهاب‌های قابل مشاهده کمتر از این تعداد می‌باشد. خوشبختانه امسال در این تاریخ و زمان، ماه در آسمان حضور ندارد و شرایط جوی نیز به طور نسبی پایدار پیش بینی می‌شود بنابراین می‌توان یک شب پر شهاب را متصور بود. با توجه به همه گیری بسیار شدید ویروس کووید ۱۹، علاقه‌مندان به آسمان شب می‌توانند به تنهایی یا خانوادگی، بدون نیاز به هیچگونه ابزار رصدی مانند تلسکوپ یا دوربین دوچشمی، این بارش شهابی را در مناطق با آلودگی نوری کمتر، (در صورت امکان خارج از مناطق شهری) رصد کنند.

آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم (بخش چهارم / پایانی)

نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی‌ شهرداری فسا

 

دانش بیکران و باعظمت نجوم علاوه بر جذابیت‌ها، زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیاری که به واسطه گشودن پنجره‌های تفکر و تدبر در امر خلقت آفریدگار یکتا، برای عموم مردم دارد؛ توانسته است به یک رشته پرطرفدار آماتوری خصوصا در بین نوجوانان و جوانان تبدیل شود. اما این دانش گاهی با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که ممکن است برخی افراد را در عین علاقه‌مندی و دارا بودن استعداد، اندکی دچار سردرگمی و تشویش کند. در این سلسله مقالات با عنوان آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم تلاش گردید مفاهیم پرکاربرد و رایج‌ علم نجوم به زبانی ساده و قابل فهم برای همگان، بیان شود. در همین راستا، در شماره‌های قبل با اصطلاحات متنوع و گوناگونی آشنا شدیم و در این مقاله پایانی نیز به تشریح ۴ مورد دیگر از اصطلاحات مهم نجوم می‌پردازیم.

کمربند سیارک‌ها: منطقه‌ای است بین سیاره سرخ فام بهرام (مریخ) و غول گازی هرمز (مشتری) که اجرام باقی مانده از زمان شکل گیری سامانه خورشیدی در آنجا قرار دارند. در این منطقه، تعداد بسیار زیادی اجرام فضایی با اشکالی نامنظم وجود دارد که سیارک نامیده می‌شوند و به دور خورشید در حال گردش هستند. بسیاری از سیارک‌هایی که همواره تهدیدی بالقوه برای زمین و ساکنان آن به شمار می‌آیند، در این کمربند سیارکی قرار دارند. این سیارک‌ها حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش همزمان با شکل گیری سامانه خورشیدی به وجود آمده‌اند. تعدادی از این سیارک‌ها مدارهای غیر عادی دارند که گاهی اوقات مسیر حرکت‌شان از نزدیک مدار زمین عبور می‌کند. بیش از ۶۰۰۰ سیارک نزدیک به زمین با قطر بزرگ‌تر از ۵۰ متر وجود دارد که می‌توانند به جو زمین نفوذ کنند. از این تعداد، ۱۱۰۶ سیارک توان خطرزایی داشته و احتمال نزدیک شدنشان به زمین وجود دارد. (تصویر بالا سمت راست)

کمربند وان آلن: در اطراف زمین کمربند تشعشعی وجود دارد که به افتخار کاشف آن جیمز وان آلن، "کمربند وان آلن" نامگذاری شده است. این کمربندهای حفاظتی، تجمعی از الکترون‌ها و پرتون‌ها هستند که به صورت هلالی شکل در فواصل ۳۲۰۰ و ۱۶۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارند و از سیاره ما در برابر امواج مخرب کیهانی

نجوم کودکان (فواصل ستارگان)

پس‌ از به پایان رسیدن "سطح مقدماتی" درس‌های شیرین و جذاب #نجوم_کودکان که با استقبال شما مخاطبین فرهیخته همراه شد؛ مجددا از امروز با ادامه این درس‌ها در "سطح تکمیلی" در خدمت شما مخاطبین گرانقدر هستیم. در این سلسله مباحث تلاش می‌گردد موضوعات تکمیلی ستاره شناسی با لحنی ساده و محاوره‌ای به دو صورت مستقیم (ارتباط با کودک) و غیر مستقیم (ارتباط با والدین و انتقال مفاهیم توسط آنها به کودک خود) آموزش داده شود.

درس‌ نخست: فواصل ستارگان

 

گردآورنده و تهیه کننده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

لطفا با پیشنهادات، انتقادات و نقطه نظرات خود، ما را در راستای بهبود کیفیت آموزش‌ها یاری فرمایید.

 

شب های تاریک و بی برق تابستان را چگونه گذراندید؟!

نویسنده: سجاد صیادی

سردبیر ستاره شناسی فسا

 

در این روزهای گرم و سوزان که کشورمان با بحران کمبود برق مواجه شده است، با قطع برق در شب هنگام فرصت مناسبی فراهم می‌شود تا بیشتر به آسمان بیکران شب توجه کنیم. یکی از مهم‌ترین مشکلات منجمان در سراسر دنیا از جمله کشور ما، مسئله آلودگی نوری است. منجمان برای‌ غلبه بر این مشکل، چاره‌ای ندارند جز اینکه برای رصد آسمان به مناطق خارج از شهر و با آلودگی نوری کمتر عزیمت کنند که این مسئله نیز مشکلات خاصی از جمله، چالش امنیت فیزیکی و روانی رصدگاه، اتلاف زمان، افزایش هزینه‌ها، خطرات مسیر و . . . را به دنبال دارد. در این شب‌ها اگر کمی سر به هوا باشیم، می‌توانیم از حیاط یا تراس خانه، ستارگان بسیاری را به راحتی مشاهده کنیم که پیش از این در آلودگی‌ نوری دیده نمی‌شدند. برای مثال این شب‌ها اگر حوالی ساعت ۲۲ رو به جنوب بایستیم، می‌توانیم مطابق تصویر شماره 2 به راحتی صورفلکی شناخته شده ترازو (میزان / Libra)، کژدم (عقرب / Scorpius) و کمان (قوس / Sagittarius) را مشاهده کنیم. حال اگر رو به شمال بایستیم، مطابق تصویر شماره 3 می‌توانیم صورفلکی خرس کوچک (دب اصغر / Ursa Minor)، خرس بزرگ (دب اکبر / Ursa Major)، اژدها (Draco) و قیفاووس (خانه وارونه / Cepheus) را مشاهده کنیم. اما اگر به رو سمت شرق بایستیم،

روزی برای علاقه‌مندان به یوفو!!

دوم ژوئیه (۱۱ تیر) سالروز حادثه رازول پر سر و صداترین حادثه سقوط بشقاب پرنده در تاریخ است و یوفولوژیست‌ها این تاریخ را با هدف افزایش آگاهی‌ انسان‌ها نسبت به وجود اشیای ناشناس پرنده به نام روز جهانی یوفو (UFO) نام‌گذاری کرده‌اند. اشیای ناشناس پرنده یا یوفو اصطلاح رایج برای هر پدیده هوایی است که علت آن نمی‌تواند به‌ آسانی و یا بلافاصله توسط ناظر شناخته شود. در فرهنگ عامه، غالباً اصطلاح یوفو را به‌ عنوان یک مترادف برای فضاپیمای بیگانگان استفاده می‌کنند که نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۵۲ این اصطلاح را نخستین بار ابداع کرد. کلمه یوفو از ترکیب حرف ابتدای نام انگلیسی این اشیاء یعنی Unidentified Flying Objects گرفته شده و برابر فارسی آن «اشیای ناشناس پرنده» است.

شما در مورد این اشیا چگونه فکر می‌کنید؟! 🛸

 

 

آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم (بخش سوم)

نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی‌ شهرداری فسا

 

دانش بیکران و باعظمت نجوم علاوه بر جذابیت‌ها، زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیاری که به واسطه گشودن پنجره‌های تفکر و تدبر در امر خلقت آفریدگار یکتا، برای عموم مردم دارد؛ توانسته است به یک رشته پرطرفدار آماتوری خصوصا در بین نوجوانان و جوانان تبدیل شود. اما این دانش گاهی با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که ممکن است برخی افراد را در عین علاقه‌مندی و دارا بودن استعداد، اندکی دچار سردرگمی و تشویش کند. در این سلسله مقالات با عنوان آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم تلاش خواهیم کرد مفاهیم پرکاربرد و رایج‌ علم نجوم را به زبانی ساده و قابل فهم برای همگان بیان کنیم. در همین راستا، در شماره‌های قبل با اصطلاحاتی همچون اخترنما، بلازار، تپ اختر، سیاهچاله، سحابی سیاره‌ای، ستارگان رشته اصلی، غول سرخ و ستارگان آشنا شدیم. در این مقاله نیز به تشریح ۴ مورد دیگر از این اصطلاحات میپردازیم و در هفته‌های آتی به بیان سایر اصطلاحات خواهیم پرداخت.

 

ستاره‌های چندگانه:
ستاره‌ چندگانه مجموعه‌ای از دو یا چند ستاره است که در اثر گرانش به یکدیگر وابسته‌اند. به سیستمهایی که دو ستاره داشته باشند، "دوتایی" یا "دو ستاره‌ای" گفته میشود. گرچه در نگاه اول ظاهرا تنها چندین ستاره چندگانه در کهکشان ما وجود دارد، اما برآورد میشود که این ستاره‌ها بیش از ۶۰ درصد ستارگان کهکشان راه شیری را تشکیل دهند. ستارگان دوتایی در فواصل متفاوتی از یکدیگر قرار دارند و دوره‌های گردش آنها از چندین ساعت تا میلیونها سال متغیر است. ستارگان چندگانه به اخترشناسان اجازه میدهند که قطر و جرم ستاره‌ای را مشخص کنند و به آنها در شناخت بهتر سیر تکاملی ستارگان کمک میکنند. بسیاری از سیستمهای دوتایی رفتار بینهایت منظمی از خود نشان میدهند. در این مجموعه‌ها، ستارگان میلیون‌ها سال بدون آنکه تغییر خاصی در آنها مشاهده شود، در حال گردش به دور هم هستند. (تصویر بالا سمت راست)

 

کوتوله‌ سفید:
زمانی که ستاره تمام سوخت خود را از طریق فرآیند جوش هسته‌ای بسوزاند، بقایای ستاره فرو خواهد پاشید چرا که نمیتواند فشار داخلی خود را برای مقابله با گرانش حفظ کند. ستارگانی که جرمی کمتر از حدود هشت برابر جرم خورشید دارند تا

روز جهانی سیارک

۳۰ ژوئن (۹ تیر) به نام روز جهانی سیارک نامگذاری شده است. ۱۱۳ سال پیش در چنین روزی (۳۰ ژوئن ۱۹۰۸ / ۹ تیر ۱۲۸۷ خورشیدی)، انفجار مهیبی در نزدیکی رودخانه تونگوسکای روسیه به وقوع پیوست که عمدتا دلیل آن را مربوط به انفجار یک قطعه سنگ آسمانی با ابعاد تقریبی چند ده متر در ارتفاع ۵ تا ۱۰ کیلومتری از سطح زمین می‌دانند. تخمین زده می‌شود در اثر این انفجار، بیش از‌ ۸۰ میلیون اصله درخت ریشه کن شده باشند. همچنین شوک ناشی از این انفجار، معادل زلزله‌ای با شدت ۵ ریشتر برآورد می‌شود.

بسیاری از سیارک‌ها که همواره تهدیدی بالقوه برای زمین و ساکنان آن به شمار می‌آیند، در کمربند سیارکی، بین مدار سیاره بهرام (مریخ) و برجیس (مشتری) قرار دارند. این سیارک‌ها حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش همزمان با شکل گیری منظومه شمسی به وجود آمده‌اند. تعدادی از این سیارک‌ها مدارهای غیر عادی دارند که گاهی اوقات مسیر حرکت‌شان از نزدیک مدار زمین عبور می‌کند. بیش از ۶۰۰۰ سیارک نزدیک به زمین با قطر بزرگ‌تر از ۵۰ متر وجود دارد که می‌توانند به جو زمین نفوذ کنند. از این تعداد، ۱۱۰۶ سیارک توان خطرزایی داشته و احتمال نزدیک شدنشان به زمین وجود دارد.