نجوم کودکان (صورت های فلکی کمان و عقرب)

نگاهی به زیباترین تصاویر ثبت شده توسط هابل (بخش اول)

در این پست نگاهی خواهیم داشت به تعدادی از زیباترین تصاویر کیهانی که توسط تلسکوپ فضایی هابل به ثبت رسیده است.

 

این پست تقدیم می‌شود به همه عکاسان آسمان شب و نجوم در سرتاسر این کره خاکی.

 

نجوم کودکان (صورت های فلکی ذات الکرسی و شکارچی)

مهمترین بارش شهابی سال به اوج می رسد

بارش شهابی بَرساووشی به عنوان مهمترین بارش شهابی سالیانه از شبانگاه پنجشنبه ۲۱ تا سحرگاه جمعه ۲۲ اَمرداد به اوج خود می‌رسد. کانون این بارش شهابی حوالی ساعت ۲۲ از افق شمال شرقی طلوع می‌کند و ضمن به اوج رسیدن در سحرگاه جمعه، با روشن شدن آسمان این آتش بازی آسمانی نیز به پایان می‌رسد. در زمان به اوج رسیدن این بارش شهابی و در شرایط "ایده آل"، تا ۱۲۰ شهاب در هر ساعت می‌توان مشاهده کرد که بالاترین نرخ در بین تمامی بارش‌های شهابی محسوب می‌شود اما در عمل تعداد شهاب‌های قابل مشاهده کمتر از این تعداد می‌باشد. خوشبختانه امسال در این تاریخ و زمان، ماه در آسمان حضور ندارد و شرایط جوی نیز به طور نسبی پایدار پیش بینی می‌شود بنابراین می‌توان یک شب پر شهاب را متصور بود. با توجه به همه گیری بسیار شدید ویروس کووید ۱۹، علاقه‌مندان به آسمان شب می‌توانند به تنهایی یا خانوادگی، بدون نیاز به هیچگونه ابزار رصدی مانند تلسکوپ یا دوربین دوچشمی، این بارش شهابی را در مناطق با آلودگی نوری کمتر، (در صورت امکان خارج از مناطق شهری) رصد کنند.

آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم (بخش چهارم / پایانی)

نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی‌ شهرداری فسا

 

دانش بیکران و باعظمت نجوم علاوه بر جذابیت‌ها، زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیاری که به واسطه گشودن پنجره‌های تفکر و تدبر در امر خلقت آفریدگار یکتا، برای عموم مردم دارد؛ توانسته است به یک رشته پرطرفدار آماتوری خصوصا در بین نوجوانان و جوانان تبدیل شود. اما این دانش گاهی با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که ممکن است برخی افراد را در عین علاقه‌مندی و دارا بودن استعداد، اندکی دچار سردرگمی و تشویش کند. در این سلسله مقالات با عنوان آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم تلاش گردید مفاهیم پرکاربرد و رایج‌ علم نجوم به زبانی ساده و قابل فهم برای همگان، بیان شود. در همین راستا، در شماره‌های قبل با اصطلاحات متنوع و گوناگونی آشنا شدیم و در این مقاله پایانی نیز به تشریح ۴ مورد دیگر از اصطلاحات مهم نجوم می‌پردازیم.

کمربند سیارک‌ها: منطقه‌ای است بین سیاره سرخ فام بهرام (مریخ) و غول گازی هرمز (مشتری) که اجرام باقی مانده از زمان شکل گیری سامانه خورشیدی در آنجا قرار دارند. در این منطقه، تعداد بسیار زیادی اجرام فضایی با اشکالی نامنظم وجود دارد که سیارک نامیده می‌شوند و به دور خورشید در حال گردش هستند. بسیاری از سیارک‌هایی که همواره تهدیدی بالقوه برای زمین و ساکنان آن به شمار می‌آیند، در این کمربند سیارکی قرار دارند. این سیارک‌ها حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش همزمان با شکل گیری سامانه خورشیدی به وجود آمده‌اند. تعدادی از این سیارک‌ها مدارهای غیر عادی دارند که گاهی اوقات مسیر حرکت‌شان از نزدیک مدار زمین عبور می‌کند. بیش از ۶۰۰۰ سیارک نزدیک به زمین با قطر بزرگ‌تر از ۵۰ متر وجود دارد که می‌توانند به جو زمین نفوذ کنند. از این تعداد، ۱۱۰۶ سیارک توان خطرزایی داشته و احتمال نزدیک شدنشان به زمین وجود دارد. (تصویر بالا سمت راست)

کمربند وان آلن: در اطراف زمین کمربند تشعشعی وجود دارد که به افتخار کاشف آن جیمز وان آلن، "کمربند وان آلن" نامگذاری شده است. این کمربندهای حفاظتی، تجمعی از الکترون‌ها و پرتون‌ها هستند که به صورت هلالی شکل در فواصل ۳۲۰۰ و ۱۶۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارند و از سیاره ما در برابر امواج مخرب کیهانی

نجوم کودکان (فواصل ستارگان)

پس‌ از به پایان رسیدن "سطح مقدماتی" درس‌های شیرین و جذاب #نجوم_کودکان که با استقبال شما مخاطبین فرهیخته همراه شد؛ مجددا از امروز با ادامه این درس‌ها در "سطح تکمیلی" در خدمت شما مخاطبین گرانقدر هستیم. در این سلسله مباحث تلاش می‌گردد موضوعات تکمیلی ستاره شناسی با لحنی ساده و محاوره‌ای به دو صورت مستقیم (ارتباط با کودک) و غیر مستقیم (ارتباط با والدین و انتقال مفاهیم توسط آنها به کودک خود) آموزش داده شود.

درس‌ نخست: فواصل ستارگان

 

گردآورنده و تهیه کننده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

لطفا با پیشنهادات، انتقادات و نقطه نظرات خود، ما را در راستای بهبود کیفیت آموزش‌ها یاری فرمایید.

 

شب های تاریک و بی برق تابستان را چگونه گذراندید؟!

نویسنده: سجاد صیادی

سردبیر ستاره شناسی فسا

 

در این روزهای گرم و سوزان که کشورمان با بحران کمبود برق مواجه شده است، با قطع برق در شب هنگام فرصت مناسبی فراهم می‌شود تا بیشتر به آسمان بیکران شب توجه کنیم. یکی از مهم‌ترین مشکلات منجمان در سراسر دنیا از جمله کشور ما، مسئله آلودگی نوری است. منجمان برای‌ غلبه بر این مشکل، چاره‌ای ندارند جز اینکه برای رصد آسمان به مناطق خارج از شهر و با آلودگی نوری کمتر عزیمت کنند که این مسئله نیز مشکلات خاصی از جمله، چالش امنیت فیزیکی و روانی رصدگاه، اتلاف زمان، افزایش هزینه‌ها، خطرات مسیر و . . . را به دنبال دارد. در این شب‌ها اگر کمی سر به هوا باشیم، می‌توانیم از حیاط یا تراس خانه، ستارگان بسیاری را به راحتی مشاهده کنیم که پیش از این در آلودگی‌ نوری دیده نمی‌شدند. برای مثال این شب‌ها اگر حوالی ساعت ۲۲ رو به جنوب بایستیم، می‌توانیم مطابق تصویر شماره 2 به راحتی صورفلکی شناخته شده ترازو (میزان / Libra)، کژدم (عقرب / Scorpius) و کمان (قوس / Sagittarius) را مشاهده کنیم. حال اگر رو به شمال بایستیم، مطابق تصویر شماره 3 می‌توانیم صورفلکی خرس کوچک (دب اصغر / Ursa Minor)، خرس بزرگ (دب اکبر / Ursa Major)، اژدها (Draco) و قیفاووس (خانه وارونه / Cepheus) را مشاهده کنیم. اما اگر به رو سمت شرق بایستیم،

روزی برای علاقه‌مندان به یوفو!!

دوم ژوئیه (۱۱ تیر) سالروز حادثه رازول پر سر و صداترین حادثه سقوط بشقاب پرنده در تاریخ است و یوفولوژیست‌ها این تاریخ را با هدف افزایش آگاهی‌ انسان‌ها نسبت به وجود اشیای ناشناس پرنده به نام روز جهانی یوفو (UFO) نام‌گذاری کرده‌اند. اشیای ناشناس پرنده یا یوفو اصطلاح رایج برای هر پدیده هوایی است که علت آن نمی‌تواند به‌ آسانی و یا بلافاصله توسط ناظر شناخته شود. در فرهنگ عامه، غالباً اصطلاح یوفو را به‌ عنوان یک مترادف برای فضاپیمای بیگانگان استفاده می‌کنند که نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۵۲ این اصطلاح را نخستین بار ابداع کرد. کلمه یوفو از ترکیب حرف ابتدای نام انگلیسی این اشیاء یعنی Unidentified Flying Objects گرفته شده و برابر فارسی آن «اشیای ناشناس پرنده» است.

شما در مورد این اشیا چگونه فکر می‌کنید؟! 🛸

 

 

آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم (بخش سوم)

نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی‌ شهرداری فسا

 

دانش بیکران و باعظمت نجوم علاوه بر جذابیت‌ها، زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیاری که به واسطه گشودن پنجره‌های تفکر و تدبر در امر خلقت آفریدگار یکتا، برای عموم مردم دارد؛ توانسته است به یک رشته پرطرفدار آماتوری خصوصا در بین نوجوانان و جوانان تبدیل شود. اما این دانش گاهی با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که ممکن است برخی افراد را در عین علاقه‌مندی و دارا بودن استعداد، اندکی دچار سردرگمی و تشویش کند. در این سلسله مقالات با عنوان آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم تلاش خواهیم کرد مفاهیم پرکاربرد و رایج‌ علم نجوم را به زبانی ساده و قابل فهم برای همگان بیان کنیم. در همین راستا، در شماره‌های قبل با اصطلاحاتی همچون اخترنما، بلازار، تپ اختر، سیاهچاله، سحابی سیاره‌ای، ستارگان رشته اصلی، غول سرخ و ستارگان آشنا شدیم. در این مقاله نیز به تشریح ۴ مورد دیگر از این اصطلاحات میپردازیم و در هفته‌های آتی به بیان سایر اصطلاحات خواهیم پرداخت.

 

ستاره‌های چندگانه:
ستاره‌ چندگانه مجموعه‌ای از دو یا چند ستاره است که در اثر گرانش به یکدیگر وابسته‌اند. به سیستمهایی که دو ستاره داشته باشند، "دوتایی" یا "دو ستاره‌ای" گفته میشود. گرچه در نگاه اول ظاهرا تنها چندین ستاره چندگانه در کهکشان ما وجود دارد، اما برآورد میشود که این ستاره‌ها بیش از ۶۰ درصد ستارگان کهکشان راه شیری را تشکیل دهند. ستارگان دوتایی در فواصل متفاوتی از یکدیگر قرار دارند و دوره‌های گردش آنها از چندین ساعت تا میلیونها سال متغیر است. ستارگان چندگانه به اخترشناسان اجازه میدهند که قطر و جرم ستاره‌ای را مشخص کنند و به آنها در شناخت بهتر سیر تکاملی ستارگان کمک میکنند. بسیاری از سیستمهای دوتایی رفتار بینهایت منظمی از خود نشان میدهند. در این مجموعه‌ها، ستارگان میلیون‌ها سال بدون آنکه تغییر خاصی در آنها مشاهده شود، در حال گردش به دور هم هستند. (تصویر بالا سمت راست)

 

کوتوله‌ سفید:
زمانی که ستاره تمام سوخت خود را از طریق فرآیند جوش هسته‌ای بسوزاند، بقایای ستاره فرو خواهد پاشید چرا که نمیتواند فشار داخلی خود را برای مقابله با گرانش حفظ کند. ستارگانی که جرمی کمتر از حدود هشت برابر جرم خورشید دارند تا

روز جهانی سیارک

۳۰ ژوئن (۹ تیر) به نام روز جهانی سیارک نامگذاری شده است. ۱۱۳ سال پیش در چنین روزی (۳۰ ژوئن ۱۹۰۸ / ۹ تیر ۱۲۸۷ خورشیدی)، انفجار مهیبی در نزدیکی رودخانه تونگوسکای روسیه به وقوع پیوست که عمدتا دلیل آن را مربوط به انفجار یک قطعه سنگ آسمانی با ابعاد تقریبی چند ده متر در ارتفاع ۵ تا ۱۰ کیلومتری از سطح زمین می‌دانند. تخمین زده می‌شود در اثر این انفجار، بیش از‌ ۸۰ میلیون اصله درخت ریشه کن شده باشند. همچنین شوک ناشی از این انفجار، معادل زلزله‌ای با شدت ۵ ریشتر برآورد می‌شود.

بسیاری از سیارک‌ها که همواره تهدیدی بالقوه برای زمین و ساکنان آن به شمار می‌آیند، در کمربند سیارکی، بین مدار سیاره بهرام (مریخ) و برجیس (مشتری) قرار دارند. این سیارک‌ها حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش همزمان با شکل گیری منظومه شمسی به وجود آمده‌اند. تعدادی از این سیارک‌ها مدارهای غیر عادی دارند که گاهی اوقات مسیر حرکت‌شان از نزدیک مدار زمین عبور می‌کند. بیش از ۶۰۰۰ سیارک نزدیک به زمین با قطر بزرگ‌تر از ۵۰ متر وجود دارد که می‌توانند به جو زمین نفوذ کنند. از این تعداد، ۱۱۰۶ سیارک توان خطرزایی داشته و احتمال نزدیک شدنشان به زمین وجود دارد.

 

 

 

آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم (بخش دوم)

 

نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

 

دانش بی‌کران و با عظمت نجوم علاوه بر جذابیت‌ها، زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیاری که به واسطه گشودن پنجره‌های تفکر و تدبر در امر خلقت آفریدگار یکتا، برای عموم مردم دارد؛ توانسته است به یک رشته پرطرفدار آماتوری خصوصا در بین نوجوانان و جوانان تبدیل شود. اما این دانش گاهی با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که ممکن است برخی افراد را در عین علاقه‌مندی و دارا بودن استعداد، اندکی دچار سردرگمی و تشویش کند. در این سلسله مقالات با عنوان آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم تلاش خواهیم کرد مفاهیم پرکاربرد و رایج‌ علم نجوم را به زبانی ساده و قابل فهم برای همگان بیان کنیم. در همین راستا، پیشتر با اصطلاحاتی همچون اخترنما، بلازار، تپ اختر و سیاهچاله آشنا شدیم. در این مقاله نیز به تشریح ۴ مورد از این اصطلاحات می‌پردازیم و در هفته‌های آتی به بیان سایر اصطلاحات و مفاهیم خواهیم پرداخت.

سحابی سیاره‌ای:
سحابی‌های سیاره‌ای هاله‌های داغ مواد ستاره‌ای هستند که ستارگان در حال مرگ بر آنها فرو می‌ریزند. ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۵ این سحابی‌ها را به خاطر ظاهر قرص مانندی که در تلسکوپ‌های آن زمان داشتند، سیاره‌ای نامید. این سحابی‌ها از گازهای کم چگالی تشکیل می‌شوند که توسط ستارگان کم جرم در طول دوران غول سرخی زندگی‌شان به بیرون پرتاب شده‌ و در اثر پرتوهای فرابنفش آزاد شده‌ از هسته‌های داغ داخلی ستارگان در حال مرگ، داغ شده‌اند. این مرحله از زندگی‌ ستارگان نسبتا کوتاه است. در نهایت، سحابی سیاره‌ای مواد خود را دوباره در محیط بین ستاره‌ای پخش می‌کند و با این کار با استفاده از عناصری که به وسیله ستاره مادر تولید شده است، ماده موجود در خلا تقویت می‌شود. (تصویر بالا سمت راست)

ستارگان رشته اصلی:
ستارگان با شروع سوزاندن هیدروژن در هسته خود وارد رشته اصلی می‌شوند. حیات یک ستاره در رشته اصلی بسیار با ثبات است. زیرا فشار فعالیت‌های هسته‌ای در هسته‌ی ستاره در مقابل گرانش ستاره که تلاش می‌کند تمامی جرم آن را در مرکز متراکم سازد، توازن ایجاد می‌کند. یک ستاره بیشتر عمر خود را در رشته اصلی خواهد گذراند و در نتیجه حدود ۹۰ درصد ستارگانی که در آسمان رویت می‌شوند،

کشف قدیمی‌ترین کهکشان مارپیچی عالم

ستاره شناسان اخیرا قدیمی‌ترین کهکشان مارپیچی عالم با نام BRI 1335-0417 را کشف کرده‌اند. این کهکشان در فاصله ۱۲.۴ میلیارد سال نوری از زمین واقع شده است. یعنی تنها ۱.۴ میلیارد سال پس از وقوع مهبانگ (انفجار بزرگ / Big Bang)
ستاره شناسان برای مطالعه این کهکشان از "رادیو تلسکوپ آلما" (آرایه بزرگ میلیمتری / زیر میلیمتری آتاکاما / ALMA) واقع در بیابان آتاکامای کشور شیلی استفاده کردند. علی رغم فاصله بسیار زیاد این کهکشان تا خانه‌ی ما، تلسکوپ قدرتمند آلما قادر است به سطح تفکیک بالایی از جزئیات اجرام دور دست کیهانی دست یابد. این کهکشان به دلیل فاصله بسیار زیاد، گرد و غبار فراوانی دارد که نور خودش را پنهان می‌کند. بنابراین گرد و غبار استفاده از تلسکوپ‌های مرئی مانند تلسکوپ فضایی هابل را دشوار می‌کند. اما ستاره شناسان می‌توانند در طول موج رادیویی، عناصر، جزئیات و غبار تاریک کهکشان را مشاهده کنند. آنها در این مشاهدات پی بردند اندازه این کهکشان تقریبا به اندازه کهکشان خود ماست!

 

آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم (بخش نخست)

نویسنده: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

 

دانش بی‌کران و با عظمت نجوم علاوه بر جذابیت‌ها، زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیاری که به واسطه گشودن پنجره‌های تفکر و تدبر در امر خلقت آفریدگار یکتا، برای عموم مردم دارد؛ توانسته است به یک رشته پرطرفدار آماتوری خصوصا در بین نوجوانان و جوانان تبدیل شود. اما این دانش گاهی با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که ممکن است برخی افراد را در عین علاقه‌مندی و دارا بودن استعداد، اندکی دچار سردرگمی و تشویش کند. در این سلسله مقالات با عنوان آشنایی با مهمترین اصطلاحات نجوم تلاش خواهیم کرد مفاهیم پرکاربرد و رایج‌ علم نجوم را به زبانی ساده و قابل فهم برای همگان بیان کنیم. در همین راستا و در ادامه به تشریح ۴ مورد از این اصطلاحات می‌پردازیم و در هفته‌های آتی نیز به بیان سایر اصطلاحات و مفاهیم خواهیم پرداخت.

اخترنما (اختروش / Quasar)
اخترنماها ساکنان دوردست عالم‌ هستند. چشمه‌های ظاهراً نقطه‌ای که تابش بسیار شدید رادیویی گسیل می‌کنند. آنها را چشمه‌های رادیویی شبه ستاره‌ای هم می‌نامند. کوازارها (اخترنما) سیاهچاله‌هایی بی اندازه پر جرم‌اند که با جرمی یکصد میلیون برابر خورشید، در قلب کهکشان قرار دارند. این سیاهچاله‌، ستاره‌ها و مواد کهکشان گرداگردش را می‌بلعد و در این کار انرژی عظیمی تولید می‌کند. انرژی عظیم آنها از ناحیه‌ای به اندازه منظومه شمسی گسیل می‌شود. این انرژی هزار برابر انرژی همه ستاره‌های کهکشان ما است. تاکنون هزاران اخترنما شناسایی شده و تقریباً همه آنها به فاصله چند میلیارد سال نوری از ما قرار دارند. امروزه منجمان بر این باورند که اخترنماها "دورترین" و "پر نورترین" نوع هسته‌های فعال کهکشانی هستند. (تصویر بالا سمت راست)

بلازار (Blazar)
 سیاهچاله‌های بسیار پر جرم در مرکز کهکشان‌های دوردست، گاز و غبار اطراف خود را می‌بلعند اما این سیاهچاله‌ها نمی‌توانند مواد در حال سقوط را یکجا ببلعند و بخشی از مواد در نزدیکی "افق رویداد" با سرعتی نزدیک به سرعت نور به صورت فوران (جت) ذرات را به دو سوی فضا پرتاب می‌کند. چنانچه یک سر باریکه این ذرات در امتداد خط دید ما (به سوی زمین) باشد، اخترشناسان این جرم را بلازار می‌نامند. این اجرام تابش شدیدی در طیف‌های الکترومغناطیس دارند اما گاهی

"ماه صورتی" واقعیت یا عوام فریبی؟ مسئله این است

نویسنده: سجاد صیادی
سردبیر ستاره شناسی فسا

 

اگر در روزهای اخیر اخبار نجوم را دنبال کرده باشید، احتمالا خبری شنیده‌اید با این عنوان: "ماه صورتی دوشنبه شب را از دست ندهید" یا عناوین مشابه دیگر. اولین برداشت مخاطب از خواندن یا شنیدن این تیتر و حتی ادامه خبر این است که حتما با یک اتفاق عجیب و غریب نجومی مواجه هستیم که قرار است ماه به رنگ صورتی دیده شود!!

در روزهای اخیر تعدادی از شبه رسانه‌های زرد که در حوزه نجوم فعالیت می‌کنند و مشخص هم نیست توسط چه فرد یا افرادی اداره می‌شوند؛ و همچنین برخی رسانه‌های رسمی از جمله شبکه خبر خبری منتشر کرده‌اند مبنی بر اینکه منجمان اعلام کرده‌اند ماه صورتی دوشنبه شب را از دست ندهید که اگر از دست دادید، چنین و چنان می‌شود!!

پس حقیقت ماجرا چیست؟ آیا ماه صورتی دیده نمی‌شود؟
پاسخ: خیر
ماه در ساعت ۰۸:۰۳ دقیقه بامداد سه‌شنبه ۷ اردیبهشت به وضعیت "کامل" (Full Moon) می‌رسد. بنابراین در شب قبل ماه به صورت کامل در آسمان دیده می‌شود. حال با توجه به اینکه در همین زمان، ماه در نزدیکترین فاصله از زمین ( ۳۵۷.۳۷۹ کیلومتر) نیز قرار دارد، طبیعی است کمی بزرگتر و درخشانتر دیده شود که در علم نجوم به آن "ابر ماه" (Super Moon) گفته می‌شود. تا اینجای کار همه چیز صحت دارد اما بر خلاف جنجال‌های اخیر شبکه‌های اجتماعی، ماه به رنگ صورتی دیده نمی‌شود. "ماه صورتی" صرفا یک اصطلاح است که توسط

در جشن سی و یکمین سالگرد پرتاب تلسکوپ فضایی هابل؛ ستاره شناسان، این رصدخانه معروف را به سمت «ستاره مشهور» هدف قرار داده‌اند.

یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های دیده شده در کهکشان راه شیری که توسط هاله‌ای از گاز و گرد و غبار احاطه شده است. این ستاره که AG Carinae نام دارد، برای جلوگیری از نابودی خود، در حال جدال بین گرانش و تابش است. ستاره AG Carinae در فاصله بیست هزار سال نوری از زمین [واقع در صورت فلکی کارینا / شاه تخته] قرار دارد و در لبه یکی از بازو‌های کهکشان راه شیری زندگی می‌کند.
پوسته انبساطی از جنس گاز و غبار که این ستاره را در بر گرفته است، حدود ۵ سال نوری عرض دارد که با فاصله زمین تا نزدیک‌ترین ستاره فراخورشیدی یعنی پروکسیما قنطورس، برابری می‌کند. مقدار مواد دفع شده از این ستاره تقریبا ۱۰ برابر جرم خورشید می‌باشد. مواد دفع شده در واقع لایه‌های خارجی هستند که به فضا پرتاب می‌شوند. این نوع ستاره‌ها در رده «ستارگان متغیر آبی» قرار می‌گیرند. ستارگان متغیر آبی طول عمر کمی دارند اما پرجرم‌ترین و درخشان‌ترین ستاره‌های شناخته شده‌اند. آنها در مقایسه با عمر تقریبا ۱۰ میلیارد ساله خورشید ما، تنها چند میلیون سال زندگی می‌کنند.

پی نوشت: تلسکوپ فضایی هابل در ۲۴ آپریل ۱۹۹۰ میلادی به فضا پرتاب شد.

 

مترجم: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

اشیاء نورانی آسمان را چگونه بشناسیم؟

نویسنده: سجاد صیادی
سردبیر ستاره شناسی فسا

 

یکی از رایج‌ترین پرسش‌هایی که همواره از منجمان آماتور پرسیده می‌شود چیستی اشیاء نورانی و درخشان در آسمان شب است که گاهی بسیار سریع و گاهی نیز آرام در آسمان حرکت می‌کنند. در این یادداشت قصد داریم به طور اجمالی به پرسش فوق پاسخ دهیم و با این اشیاء نورانی بیشتر آشنا شویم. در همین زمینه ابتدا به بررسی اشیاء نورانی که بسیار سریع در آسمان حرکت می‌کنند می‌پردازیم. نورهای بسیار سریع و گذرا که آن‌ها را حدود ۱ الی ۳ ثانیه در آسمان مشاهده می‌کنیم، در واقع شهاب هستند. این نور، حاصل برخورد سنگریزه‌های آسمانی با جو زمین و سوختن و شعله‌ور شدن آنهاست و اگر درخشندگی بسیار زیاد و خیره کننده‌ای داشته باشند به نحوی که از سیاره پر نور ناهید (زهره) نیز درخشنده‌تر دیده شوند، آن‌ها را آذرگوی (Fireball) می‌نامند که هیجان تماشایشان غیر قابل وصف است!! (مانند آنچه در تصویر مشاهده می‌کنید) در صورتی که این سنگ‌های آسمانی ابعاد بزرگ‌تری داشته باشند و به طور کامل در جو نسوزند و قسمتی از آن بتواند از جو زمین عبور کند، در نهایت به زمین برخورد می‌کند و آنگاه شهاب‌ سنگ نامیده می‌شوند. البته احتمال اینکه شهاب سنگ‌ها با مناطق مسکونی برخورد کنند بسیار بسیار اندک است اما احتمال آن صفر هم نیست!! اشیاء نورانی که آرام (صرفا به صورت ظاهری و از دید ناظر زمینی) در آسمان حرکت می‌کنند همگی دست ساخته بشر هستند. هواپیماها یکی از این دست ساخته‌ها هستند که به واسطه لامپ‌های تعبیه شده در زیر بدنه آن‌ها، به صورت چشمک زن و در حال حرکت در آسمان شب دیده می‌شوند. جهت مشاهده مشخصات هواپیماهای مسافربری که از آسمان بالای سر ما عبور می‌کنند می‌توانید

خبر "ویروس کرونا منشا فضایی دارد" دروغ اول آپریل یا همان دروغ ۱۳ ما ایرانی‌ها بود!!

هر چند دروغ صفت بسیار مضموم و ناپسندی است که هیچکس آن را نمی‌پذیرد، اما ما آن را یکبار در سال و بنا به یک سنت رسانه‌ای منتشر کردیم تا یادآور شویم رسانه‌های زرد و فیک‌نیوز، همان شِبه رسانه‌های به ظاهر مستقل اما وابسته که پشت پرده پول می‌گیرند تا خوب را بد و بد را خوب، زشت را زیبا و زیبا را زشت جلوه دهند، چگونه با به کارگیری انواع و اقسام تکنیک‌های خبرنویسی، دروغ پراکنی، ساخت و پرداخت اخبار جعلی و شایعه، تیترهای جنجالی، غیر واقعی و اغراق آمیز، استفاده از الفاظ و جملات گمراه کننده، مبهم، بدون منبع و عوام فریبانه و شوربختانه با سوء استفاده از اعتماد مخاطبان و همچنین ضعف سواد رسانه‌ای برخی از آنها و صد البته با چنگ زدن به ربات و خرید مخاطب فیک و . . .، اسم و رسم پوشالی به هم می‌زنند‌ و در اندک زمانی مثل قارچ سمی رشد کرده و‌ هوا‌ را نیز مسموم می‌کنند!!

جالب است بدانید به منظور آشنایی بیشتر با روش‌های بررسی درستی و صحت اطلاعات و اخبار در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، روز پس از دروغ اول آپریل، (۲ آپریل) به نام #روز_راستی_آزمایی (Fact Checking Day) نامگذاری شده است. این روز تاکیدی است بر این مهم که هر خبری در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود را بدون تحلیل و بررسی و راستی آزمایی باور نکنیم و تا از حقیقت خبر اطمینان کسب نکرده‌ایم، آن را بازنشر ننموده.

ما‌ به شما پیشنهاد می‌کنیم اگر تاکنون اینگونه شِبه رسانه‌‌های زرد که در زمینه نجوم به جای علم، شِبه علم منتشر می‌کنند را دنبال می‌کردید، همین حالا دست به کار شوید و سری به فهرست فالووینگ‌های خود بزنید و یکبار برای همیشه عطایشان را به لقایشان ببخشید. قطعا با این کار به تلطیف هوا و پاشیدن بذر صداقت، راستگویی و راست کرداری در جامعه کمک شایانی خواهید کرد.

ضمن آرزوی سلامتی و تندرستی برای همه هم‌وطنان عزیزمان و بهبودی کلیه بیماران مبتلا به ویروس کووید - ۱۹، لطفا اگر خبر "ویروس کرونا منشا فضایی دارد" را به هر شکلی بازنشر نموده‌اید، دروغِ اول آوریل بودن این خبر را نیز‌ بازنشر کنید.

بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار
خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار

پاک و بی‌عیب خدایی که به تقدیر عزیز
ماه و خورشید مسخر کند و لیل و نهار

سعدیا راست روان، گوی سعادت بردند
راستی کن که به منزل نرود کج رفتار

ویروس کووید- 19 منشا فضایی دارد!!

خبری که از شنیدنش شوکه خواهید شد

 

به گزارش خبرگزاری رویترز و به نقل از منابع آگاه، یکی از فضانوردان ایستگاه فضایی بین المللی مشروط بر اینکه به منظور حفظ امنیت جانی، نامی از وی برده نشود افشا نموده به اسناد و مدارک محرمانه‌ای دست یافته است که نشان می‌دهد ویروس #کووید۱۹ بر اساس‌ یک پروژه به کلی سری توسط آژانس‌‌های فضایی امریکا، کانادا، ژاپن، برزیل، آلمان و انگلیس در آزمایشگاه زیست شناسی ایستگاه فضایی بین المللی ساخته شده است و هدف از اجرای این پروژه، شبیه سازی‌ و آزمایش‌ یک ویروس مرگبار در محیط خلا و گرانش صفر بر روی مهاجمان فضایی می‌باشد تا در صورت مواجه کره زمین با یک حمله غافلگیرکننده، از این ویروس کشنده و هوشمند که می‌تواند ۳۵ بار جهش یابد، به عنوان سلاح بیولوژیک علیه مهاجمان استفاده شود اما با بروز خطای فنی، یکی از فضانوردان این ویروس هوشمند را با خود به کره زمین منتقل نموده. با توجه به اینکه فضانوردانی از کشورهای مختلف از جمله چین در ایستگاه فضایی بین المللی مستقر می‌شوند، به نظر می‌رسد فضانوردی که آلودگی ویروس کرونا را با خود به زمین آورده است، یک فضانورد بی اطلاع چینی بوده که پس از بازگشت به کشورش، باعث شیوع گسترده این ویروس در ووهان چین شده است. فضانورد افشا کننده در ادامه‌ اینگونه توضیح می‌دهد که مقامات کاخ سفید از ابتدا از این رسوایی بزرگ اطلاع داشته‌اند اما با توجه به اینکه در زمان رئیس جمهور ترامپ، تنش‌ها بین واشینگتن و پکن خصوصا جنگ اقتصادی بر سر افزایش تعرفه واردات فلزات و شرکت مخابراتی هواوی چین به اوج خود رسیده بود، مقامات کاخ سفید به منظور ضربه زدن به اقتصاد چین،‌ مقامات پکن را از آلوده بودن فضانورد هم‌وطنشان بی خبر نگه داشته‌اند و البته گمان نیز نمی‌کردند این ویروس عالم‌گیر شود.

حال باید منتظر ماند و دید آژانس‌های فضایی چگونه می‌خواهند به "فضاحت قرن" که باعث پدید آمدن "بحران قرن" شده است، پاسخ دهند و آیا افکار عمومی چنین سهل انگاری و اشتباهی را از پیشروترین سازمان‌های فضایی جهان می‌پذیرند؟ در صورت تایید و پذیرش این خطا از سوی سازمان‌های فضایی غربی، باید منتظر واکنش شدید مقامات پکن طی ساعات آینده بود.

شنیده‌ها حاکی از آن است با توجه به حساسیت بسیار بالای این خبر و احتمال وقوع آشوب‌های جهانی، وزارت خارجه امریکا از طریق سفیران خود پیام‌های هشدار آمیزی به خبرگزاری‌های بین المللی ارسال نموده و به دلیل تبعات سیاسی، نظامی و اقتصادی، خواستار بایکوت این خبر شده است. در همین خصوص خبرگزاری رویترز یک ساعت پس از انتشار این خبر، آن را از خروجی خود حذف نمود.

 

اخبار تکمیلی تا ساعاتی دیگر

 

نجوم برای کودکان (رصدخانه های ملی - 2)

نجوم برای کودکان (رصدخانه های ملی)

پیام نوروزی سردبیر ستاره شناسی فسا به مناسبت فرا رسیدن سال 1400 خورشیدی

به جمشید بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند

سر سال نو هرمز فرودین
برآسوده از رنج روی زمین

بزرگان به شادی بیاراستند
می و جام و رامشگران خواستند

چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ما ماند از آن خسروان یادگار

(حکیم ابوالقاسم فردوسی)

 

مردم نجیب و بافرهنگ ایران زمین، سده‌هاست که به لطف هوش و استعداد درخشان منجمان خود و در راس همه آنها، حکیم عمر خیام نیشابوری، سال نوی خود را بر اساس دقیق‌ترین تقویم جهان و همزمان با آغاز شکوهمند بهار طبیعت و در لحظه ورود مهر تابان به نقطه اعتدال بهاری آغاز می‌نمایند و با برپایی جشن فرخنده و باستانی نوروز، هر سال یادآور می‌شوند "نور بر تاریکی پیروز است". نوروز فرصتی دوباره برای مشاهده و اثبات قدرت وصف ناپذیر پروردگار دانا و توانا در دمیدن روح حیات در کالبد بی جان طبیعت و نو شدن زندگانی و زمانی مناسب برای بازاندیشی و دوراندیشی در عظمت جهان هستی و پی بردن به وجود یگانه معمار آن است. نوروز که نماد زیبایی، طراوت، نوآوری، شادابی، نواندیشی، نشاط، خلاقیت و جوانی است، پیام بسیار مهمی با خود به ارمغان آورده است. نوروز آمده است تا تمام وجود ما را دگرگون و منقلب سازد، ما را از شر زندان افکار پوسیده، کینه‌ها و نفرت‌ها، زشتی‌ها و پلیدی‌ها برهاند. نوروز می‌خواهد ما را یکبار دیگر، خشت به خشت، آجر به آجر از نو بنا کند تا قلب و روحمان جلا و آرامش یابد و زنگار از وجودمان زدوده شود. نوروز، حقیقتا مهربان و مهربار آموزگار دلسوزی است که سخاوتمندانه درس متفاوت و خلاقانه اندیشیدن و بدیع و مهربان زیستن را به انسان می‌آموزد.
اینک مفتخرم در نخستین ساعات آغاز رسمی واپسین سال قرن چهارده خورشیدی، مراتب صمیمانه‌ترین تبریک و شادباش خویش به مناسبت فرا رسیدن بهار طبیعت و جشن کهن نوروز که خود باشکوه‌ترین و مهم‌ترین نماد فرهنگ و تمدن هفت هزار ساله ایرانشهری پارسیان است را پیشکش حضورتان نمایم. با اتکال به قدرت لایزال و رحمت بی منتهای ایزد یکتا سالی سرشار از عشق، سلامتی، مهربانی، آرامش، شادکامی، بهروزی، خوشبختی، سعادت و سربلندی را برایتان آرزومندم.

 

سجاد صیادی
یکم فروردین ماه ۱۴۰۰ خورشیدی

نجوم برای کودکان (منجمان ایرانی)

کاربرد فناوری در آموزش نجوم آماتوری

نویسنده: سجاد صیادی

سردبیر ستاره شناسی فسا

 

در دنیایی که غرق در اقیانوس فناوری و ابزارهای فناورانه هستیم، ستاره شناسان و برنامه نویسان بیکار ننشسته‌اند و با همکاری یکدیگر تلاش کرده‌اند فراگیری نجوم را برای علاقه مندان جذاب و آسان‌تر کنند. اپلیکیشن Sky Map و اپ‌های مانند آن، نتیجه همین همکاری است. این اپلیکیشن، برنامه شناخته شده‌ای برای تمامی کسانی است که در آغاز راه فراگیری ستاره شناسی قرار دارند. هر فرد علاقه‌مند به نجوم آماتوری می‌تواند با نصب این برنامه کم حجم و با رابط کاربری بسیار آسان بر روی تلفن همراه خود،‌ آن را به یک دستیار ستاره شناس آماتور مجهز کند که همیشه با خود به همراه دارد. پس از نصب این برنامه، کافی است از منوی تنظیمات، وارد قسمت تنظیمات مکان (Location) شوید و موقعیت مکانی خود را با استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی(GPS) یا با جستجوی نام شهر و یا با وارد کردن دستی طول و عرض جغرافیایی محل سکونت خود، تعیین کنید. آنگاه در صورتی که تلفن همراه شما حسگرهای لازم را دارا باشد، آن را به هر سمت از آسمان که بگیرید، نام ستارگان، سیارات، صور فلکی، سحابی ها، کهکشان ها، خوشه های ستاره ای و . . . در همان ناحیه را برای شما نمایش می‌دهد. این اپ بامزه و البته بسیار کاربردی که با استفاده از فناوری واقعیت افزوده (Augmented Reality) کار می‌کند، حتی در طول روز و در داخل ساختمان هم می‌تواند

نجوم برای کودکان (اجرام مسیه)

"استقامت" ناسا جواب داد!!

نویسنده: سجاد صیادی
سردبیر ستاره شناسی فسا

 

 خبرهای موفقیت دانشمندان در زمینه پیشرفت‌های علمی و فناوری، همواره مخاطبان پر و پاقرصی در سطح دنیا دارد. در روزهای اخیر خبر فرود موفقیت آمیز و تاریخی "بهرام نورد استقامت" واکنش و بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های سراسر جهان و شبکه‌های اجتماعی در پی داشت و آن را در صدر اخبار علمی روز دنیا قرار داد. از این رو نگاهی اجمالی خواهیم داشت به این کاوشگر مریخی و ویژگی‌های منحصر به فرد آن. بهرام نبرد استقامت (به انگلیسی: Perseverance) که گاهی با نام "پرسه" نیز شناخته می‌شود، جدیدترین کاوشگر مریخی ناسا است که اَمرداد سال جاری سوار بر راکت اطلس ۵ از مرکز فضایی کندی در پایگاه کِیپ کاناورال ایالت فلوریدا رهسپار سیاره سرخ شد تا با اکتشافات جدید خود، فصل نوینی از پیشرفت‌های فضایی را برای بشریت به ارمغان آورد. این مهمان تازه مریخی، پس از یک مسافرت دور و دراز و حدودا ۶ ماهه فضایی برای رسیدن به خانه جدید خود؛ در نخستین دقایق بامداد جمعه ۱ اسفند ماه (به وقت تهران) پس از "هفت دقیقه وحشت" و در حالی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان این رویداد تاریخی را به طور زنده و مستقیم تماشا می‌کردند، به آرامی و سلامت بر روی سیاره زیبا و دوست داشتنی بهرام قدم نهاد و خاک سرد و سرخ فام آن را لمس کرد تا به جمع دیگر دوستان بهرام نشین و بهرام نورد خود از جمله "کنجکاوی" بپیوندد. یکی از پیچیده‌ترین و دشوارترین مراحل پرتاب کاوشگرها به سوی سیاره بهرام،

نجوم برای کودکان (ابزارهای قدیمی نجومی)

ستاره سهیل مهمان شب‌های سرد زمستان

نویسنده: نگار دادفر 
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا

 

ستاره نام آشنای سهیل با نام لاتین Canopus و با قدر ظاهری ۰.۷۲ – (منفی هفتاد و دو صدم) پر فروغ‌ترین ستاره در صورت فلکی جنوبی شاه تخته (کِشتی) و دومین ستاره پر نور آسمان شب، پس از ستاره شباهنگ (Sirius) است که از عرض‌های مناطق شمالی کشورمان قابل مشاهده نیست. به عنوان مثال، ستاره سهیل در شهر تهران حداکثر حدود ۲ درجه از افق بالا می‌آید. بنابراین در صورت پاک بودن هوا، برای دیدنش از این شهر، افق جنوبی باید کاملا باز و بدون مانع باشد. اما در عرض‌های جنوبی کشورمان، این ستاره به واسطه اینکه ارتفاع بیشتری از افق می‌گیرد، هم راحت‌تر دیده می‌شود و هم مدت زمان بیشتری در افق جنوبی حضور دارد. جالب است بدانید ضرب المثل معروف "ستاره سهیل شدن" نیز از همین موضوع که این ستاره در اغلب مناطق کشورمان به دشواری دیده می شود، نشات گرفته و به معنای کم پیدا بودن است. در این فصل از سال، ستاره سهیل در فسا حوالی ساعت ۱۷:۴۰ دقیقه از افق جنوبِ جنوبِ شرق طلوع کرده و حدود ساعت ۲۰:۳۹ دقیقه شب به حداکثر ارتفاع خود یعنی ۸ درجه رسیده و حوالی ساعت ۲۳:۳۹ دقیقه نیز در سمت جنوبِ جنوبِ غرب، غروب می‌کند. این در حالی است که حداکثر ارتفاع این ستاره در شهر اصفهان به ۵ درجه و در شهر بندرعباس به ۱۰ درجه می‌رسد. بنابراین هر چه به عرض‌های جنوبی‌تر سفر کنیم، این ستاره درخشان را می‌توانیم در ارتفاع بالاتری از

نجوم برای کودکان (سیاهچاله)

نجوم برای کودکان (کیهان)

هر آنچه درباره مریخ نورد استقامت باید بدانید

از دهه ۷۰ میلادی سفر کاوشگران به سیاره مریخ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. بهرام نورد استقامت (perseverance) اوایل اَمرداد سال ۱۳۹۹ توسط راکت اطلس ۵ از پایگاه کیپ کاناورال فلوریدا به سمت سیاره مریخ پرتاب شد. این ربات ۱۰۲۵ کیلوگرمی بر روی دهانه "جِزِرو" فرود خواهد آمد. یکی از چالش بر انگیزترین و پر استرس مأموریت‌های ناسا، لحظه فرود کاوشگرها می‌باشد. زمانی که کاوشگر با سرعتی نزدیک به ۲۰ هزار کیلومتر بر ساعت در حال فرود می‌باشد، تنها هفت دقیقه فرصت دارد تا سرعت خود را نزدیک به صفر برساند و به اصطلاح آن را "هفت دقیقه وحشت" (seven minutes of terror) نامگذاری کرده‌اند.
 دو فناوری جدید که استقامت را نسبت به کاوشگرهای قبلی خود متمایز کرده است عبارتند از: 
 ۱- فناوری حمل و نقل ناوبری 
 ۲- باز شدن دقیقتر چترها برای فرودی مطمئن در نزدیکی محل تعیین شده.
ماموریت های بهرام نورد استقامت:
یکی از این ماموریت ها نمونه برداری از خاک و سنگ سیاره سرخ می‌باشد. حدود ۳۹ محفظه نمونه برداری در زیر محفظه کاوشگر قرار گرفته است و نمونه‌ها را بعد از آزمایش در جایی مشخص روی سطح مریخ قرار می‌دهد. دومین مأموریت استقامت به وسیله ابزاری مانند یک درخت، دی اکسید کربن در جو مریخ را به اکسیژن تبدیل می‌کند. و سومین مأموریت این بهرام نورد به وسیله ابزار راداری انجام می‌شود. بدین صورت که این ابزار می‌تواند زیر سطح مریخ نقشه برداری کرده و از وجود آب مایع و نشانه‌هایی از آن مطلع شود. بهرام نورد استقامت با کاوش بر روی سیاره مریخ راه ورود انسان در دهه بعد به این سیاره را هموار می‌سازد.

 

در این ویدیو به طور کامل با این بهرام نورد آشنا خواهید شد.

 

مترجم: نگار دادفر
مدرس رصدخانه و مرکز علمی شهرداری فسا